Đạo đức tuyệt đối, đạo đức tương đối

 

ĐẠO ĐỨC TUYỆT ĐỐI, ĐẠO ĐỨC TƯƠNG ĐỐI

Đạo đức cũng có dăm bảy loại, chứ không phải một loạt đạo đức thuần chất. Ít nhất có đạo đức tuyệt đối và đạo đức tương đối. Muốn xem đạo đức, phải xét hành vi. Muốn xét hành vi, phải xem mục đích.

Làm từ thiện cũng có dăm bảy loại, chứ không phải một loại từ thiện từ tâm. Có từ thiện để đánh bóng tên tuổi, tô vẽ bản thân. Có từ thiện để rồi mong cầu lợi ích đền đáp. Có từ thiện để cảm thấy bớt áy náy về sai trái của bản thân. Từ thiện như vậy chỉ là đạo đức tương đối.

Có loại từ thiện vô cầu. Giúp đỡ người khác vì thấy đó là trách nhiệm của mình. San sẻ nỗi đau của người khác một cách vô điều kiện. Hành động vì người khác một cách vô tư, tự nguyện, không đòi hỏi đền đáp. Từ thiện như vậy mới là từ thiện đích thực. Từ thiện như vậy mới là đạo đức tuyệt đối.

Thế nên, không thể chỉ căn cứ vào hành vi mà xét đạo đức hay không đạo đức. Phải xem mục đích của hành vi ấy là gì. Mục đích và hành vi phải thống nhất. Như hình với tướng phải đi liền với nhau, như bóng với hình. Hành vi là hình. Mục đích là tướng, là bản chất.

Người ta thường nói, cái cho không bằng cách cho. Làm từ thiện khó nhất chính là ở chỗ ấy. Cho như thế nào để ý nghĩa, cho thế nào để người cho và kẻ nhận đều hoan hỉ? Ấy thật là những câu hỏi quá khó. Làm từ thiện không dễ là vì như thế. Làm từ thiện đôi khi còn phải vượt qua được chướng duyên là những trách móc, gièm pha.

Xét cho đến cùng, nếu cứ vì đôi ba lời phê phán mà xiêu lòng thì biết bao số phận khổ đau biết trông chờ vào ai. Và những người không làm mà hay phê phán thì cũng nên tem tém lại. Từ thiện là bằng hành động, không phải lời nói. Hơn nữa, dẫu biết rằng, đạo đức tuyệt đối là tuyệt vời nhưng nếu cứ đòi hỏi như thế thì có bao nhiêu người được giúp đỡ. Đạo đức tương đối đôi khi thông qua hành vi từ thiện cụ thể mới trở nên hoàn thiện và trong sáng.

Có nhóm sinh viên đang phải làm một dự án từ thiện để giúp trẻ em ở cô nhi viện. Dù muốn hay không thì mục đích đầu tiên của số sinh viên đó là qua được môn học của mình, chứ không phải giúp đỡ người khác. Những bạn trẻ đó sướng từ trong trứng sướng ra, đâu đã biết thế nào là cảnh khổ mà trắc ẩn, đồng cảm.

Thế nhưng, nếu không có cái mục đích qua môn ấy thì hàng trăm em nhỏ mồ côi chẳng được giúp đỡ. Nếu không có cái mục đích qua môn ấy thì cũng chẳng thể dắt các bạn trẻ vô lo vào con đường từ tâm. Cuộc đời vốn dĩ đầy tương đối nên đừng mong cầu những điều tuyệt đối. Dù là trong từ thiện hay trong bất cứ điều gì.