Người quân tử thận trọng trong suy nghĩ, hành động

 

NGƯỜI QUÂN TỬ THẬN TRỌNG TRONG SUY NGHĨ, HÀNH ĐỘNG

Sách Quốc Ngữ viết: “Thận, đức chi thủ dã” (tạm dịch: Thận trọng tức là thủ lấy đức vậy). “Thận” là tâm tư nên chân thành, chân thật, duy chỉ có tâm chân thật mới dễ dàng cẩn trọng trong cách đối nhân xử thế làm người, hành sự.

Trong Lễ Ký, Trung Dung có viết: “Mạc kiến hồ ẩn, mạc hiển hồ vi, cố quân tử thận kỳ độc dã”. Nghĩa là: Chẳng có gì rõ hơn vật che giấu, chẳng có gì làm hiển lộ chân tướng hơn những việc nhỏ. Cho nên người quân tử đặc biệt cần thận trọng khi chỉ có một mình mình vậy. Người quân tử cẩn trọng là một cảnh giới trong kiếp nhân sinh. Người quân tử lòng dạ phải luôn ngay thẳng, trước sau như một.

Trong tư tưởng của người ta dù xuất hiện bất cứ niệm đầu nào, dù không nói ra, nhưng những suy nghĩ được che đậy đó lại càng thể hiện chân thực cảnh giới của một người. Tương tự, những chi tiết nhỏ trong hành vi sinh hoạt hằng ngày càng có thể tiết lộ phẩm hạnh của một người rõ ràng hơn bao giờ hết.

Vì vậy người quân tử khi ở một mình, khi người khác không nhìn thấy, không nghe thấy càng cần học cách tự kiềm chế bản thân. Cổ ngữ có câu “Muôn sự khuyên ai đừng ám muội, ngẩng đầu ba thước có thần minh”. (Vạn sự khuyến nhân hưu mạn muội, cử đầu tam xích hữu thần minh). Nhất cử nhất động, nhất tư nhất niệm của mỗi người nơi thế gian này, đều đang được chăm chú quan sát theo dõi mọi lúc mọi nơi.

Nhà triết học Tự nhiên người Hy Lạp cổ đại là Democritus cũng từng nói một câu kinh điển. “Hãy cẩn thận, ngay cả khi bạn ở một mình, đừng nói điều xấu hoặc làm điều xấu. Hãy học cách tâm niệm rằng: trước mặt bản thân càng thấy xấu hổ hơn trước mặt người khác”.