Đã biết nguyên tắc đầu tư, tại sao có người vẫn mất tiền?

 

ĐÃ BIẾT NGUYÊN TẮC ĐẦU TƯ, TẠI SAO CÓ NGƯỜI VẪN MẤT TIỀN?

Đã từng có người trong chúng ta nhận những tin nhắn kiểu như ‘Tôi là nhân sự của ayz nào đó, bạn có muốn việc làm online nhận lương 30 triệu/tháng? Liên hệ Zalo này’, hay nhận những cuộc gọi từ những người môi giới chứng khoán kiểu ‘Có cổ phiếu uy tín, giá đang tăng và sẽ còn tăng nữa. Bạn hãy nhanh chóng đầu tư’ v.v.

Cá nhân tôi chưa biết những người nhận được cuộc gọi hay tin nhắn như vậy có cải thiện được thu nhập hay không, nhưng đã có người mất tiền.

Có một nhà đầu tư nổi tiếng người Mỹ tên là Warren Bufett, một số người gọi ông là ‘Cổ Thần’ tức ông Thần cổ phiếu, đầu tư cổ phiếu chưa bao giờ bị lỗ. Ở đây không nói đến việc đạo đức của ông như thế nào, chỉ đề cập đến việc những nguyên tắc kinh điển trong đầu tư của ông, nếu làm theo thì hầu như ‘trăm trận không nguy’.

Nhưng có một điều chúng ta hay gặp đó là: mặc dù biết nguyên tắc đầu tư, nhưng vì sao vẫn có người mất tiền?

Trong chương trình Thiên Lượng luận chính đăng ngày 9/2, nhà sử học đồng thời là giảng viên Khoa Khoa học và Nhân văn Đại học Phi Thiên – Giáo sư Chương Thiên Lượng đã chia sẻ góc nhìn của mình về vấn đề này như sau.

Đầu tiên Giáo sư Chương chia sẻ rằng, hình thức kinh tế, mua bán cổ phiếu v.v. cuối cùng đều quy về ‘phản ánh trong nhân tính’. Hiểu được ‘nhân tính’ (tính cách con người) có thể nắm vững tình huống của thị trường.

Tiếp đó Giáo sư Chương có dẫn một câu chuyện trên mạng nói về người phụ nữ mất rất nhiều tiền khi đầu tư. Về chi tiết thì ở đây tôi không đề cập, nhưng trong đó có 2 điểm mà Giáo sư Chương nói rất đáng phân tích.

Thứ nhất là cô ấy vi phạm nguyên tắc về loại tiền để đầu tư. Đầu tư phải dùng ‘tiền nhàn rỗi’, nhàn rỗi đến độ 20 mấy 30 chục năm không dùng đến.

Giáo sư Chương kể câu chuyện ở Mỹ rằng, khi làm việc ở đây, công ty sẽ cho bạn benefit – đãi ngộ phúc lợi, trong đó có giúp bạn làm ‘kế hoạch nghỉ hưu’. Công ty sẽ trích một phần tiền trong lương của bạn để đầu tư, đến khi 60 tuổi về hưu bạn sẽ được nhận lại. Điều này nghĩa là họ trích ‘tiền nhàn rỗi’ của bạn để đầu tư, mà tiền này bạn không dùng trong 30 mấy năm!

Vì sao lại lấy tiền nhàn rỗi để đầu tư? Bởi vì dao động của cổ phiếu trong thời gian ngắn là rất lớn, nếu dùng tiền sinh hoạt hàng ngày, nhỡ cổ phiếu giảm thì bạn không còn tiền trang trải cuộc sống, tiền mất thậm chí không lấy lại được. Do đó đầu tư phải dùng tiền nhàn rỗi, đây là điểm thứ nhất.

Thứ hai là người phụ nữ này mua bán cổ phiếu trong thời gian ngắn. Có thể hình dung như thế này: có cổ phiếu tăng phi mã, người phụ nữ này mua nhưng lúc đó nó đã đến đỉnh, ngày hôm sau lại bắt đầu giảm, cứ bị nhiều lần như vậy khiến cô ấy tổn thất càng ngày càng nhiều. Việc mua bán cổ phiếu trong thời gian ngắn là một nguy cơ lớn.

 Buffett từng có một câu nói rất nổi tiếng rằng: “Nếu bạn không muốn giữ một cổ phiếu trong 10 năm, bạn sẽ không muốn giữ nó trong 10 phút“. Giáo sư Chương thấy rằng, đầu tư giống như trồng trọt canh tác vậy, đừng bao giờ nôn nóng đốt cháy giai đoạn kiểu như… ‘nhổ lúa để cho mau lớn’. Phẩm chất quan trọng bậc nhất để bạn không bị mất tiền khi đầu tư chính là: kiên nhẫn, nhất định phải kiên nhẫn.

Từ nguyên tắc đầu tư ở trên, Buffett đã đưa ra một vài kiến nghị.

Kiến nghị thứ nhất là: “Đừng bao giờ mất tiền”. Kiến nghị thứ hai là vĩnh viễn không được quên… kiến nghị thứ nhất “Đừng bao giờ mất tiền”. Nói tóm lại là “Đừng bao giờ mất tiền” – Never lose money!

Đến đây có thể một số người nghĩ rằng ‘không mất tiền khi đầu tư’, điều này là không thể. Chẳng phải Buffett từng mất 23 tỷ đô-la Mỹ (khoảng 530 nghìn tỷ đồng) vào năm 2008 (năm khủng hoảng kinh tế thế giới). Nhưng Giáo sư Chương đánh giá, tiền ông mất là tiền trên sổ sách chứ không phải mất tiền mặt thật sự.

Trên thực tế điều Buffett muốn nói là gì? Chính là không được mang cái tâm ‘nhảy động’, hoặc cái tâm ‘đánh bạc’ khi đầu tư, kiểu như ‘Ok, để tôi cược một ván vào cổ phiếu này’ v.v. Nếu mang một tâm thái như vậy, Buffett cho rằng bạn nhất định thua cược. Buffett nói “đừng bao giờ mất tiền” là để khuyên rằng: khi bạn tiến vào đầu tư, bạn nhất định phải rõ ràng những nguy hiểm hay rủi ro là gì.

Trước khi đầu tư cổ phiếu, Buffett nghiên cứu rất chi tiết cho đến khi ông lý giải (hiểu) được vận hành, mô hình lợi nhuận, cho đến viễn cảnh trong tương lai của công ty đó. Ông không có tâm thái ‘lần này thua cũng được’.

Khi đầu tư, Buffett thường nhìn vào báo đáp/lợi nhuận lâu dài mà công ty đó mang lại, chứ không phải xem thị trường hôm nay biến động gì. Khi cổ phiếu giảm rất mạnh ông không bán, cũng như khi cổ phiếu tăng mạnh ông không mua. Ông không kiếm tiền nhờ cổ phiếu tăng/giảm trong thời gian ngắn, mà là kiếm được nhờ hồi báo của cổ phiếu trong tương lai.

Điều này dẫn đến nguyên tắc thứ hai của Buffett trong đầu tư đó là: "người đầu tư hãy coi công ty như của mình, cùng tiến cùng thoái". Bạn là người đầu tư chứ không phải người đánh bạc, hãy coi đó như là business – việc kinh doanh của bạn, không thể để công ty ‘của mình’ đóng cửa. Buffett khuyên người đầu tư nên có tâm thái như vậy.

Trước khi đầu tư một cổ phiếu nào đó, Buffett thường lấy ra một tờ giấy, ghi ra một cách chi tiết ‘vì sao lại mua cổ phiếu này’. Ví như cổ phiếu này có lợi tức bao nhiêu, bao nhiêu lâu có thể thu hồi lại, mô hình lợi nhuận là gì. Ông còn xem xét từ quá khứ đến hiện tại thì tỷ lệ lợi nhuận là bao nhiêu, ước tính cho tương lai, từ đó phân tích mô hình này liệu có thành công v.v.

Ông phân tích rất kỹ rồi mới đưa ra phán đoán ‘liệu cổ phiếu của công ty này có đáng để tôi đầu tư hay không’.

Nhân chuyện này, Giáo sư Chương chia sẻ thêm về tâm thái đầu tư. Trong tiếng Anh, người mua cổ phiếu của công ty gọi là Share Holder. Share Holder có 2 loại là: Prefer Stock Holder và Common Stock Holder.

Prefer Stock Holder nghĩa là bạn có quyền được chia cổ tức nhưng không có quyền bỏ phiếu trong việc định hướng phát triển công ty. Còn Common Stock Holder là người kiểu như chủ tịch Hội đồng Quản trị, những người đầu tư Thiên sứ (đặt nền móng cho mô hình kinh doanh), đầu tư vòng A, B… tức những người có quyền được chia cổ tức và quyền bỏ phiếu phát triển công ty.

Thông thường đa phần người đầu tư là Prefer Stock Holder, nhưng Warren Bufett khuyên rằng bạn nên mang tâm thái của Common Stock Holder, coi việc công ty như công việc kinh doanh của mình, cùng tiến cùng thoái. Đây là nguyên tắc rất quan trọng của Buffett.

Nguyên tắc thứ ba, Buffett khuyên rằng: Tốt nhất nên mua cổ phiếu của công ty tốt, giá cả công bằng là có thể mua. Không nên mang tâm thái cổ phiếu của công ty đột nhiên rẻ thì mua nhiều, hay cổ phiếu tăng thì không nên bán số lượng lớn.

Khi khủng hoảng kinh tế năm 2008, cổ phiếu Goldman Sachs thấp nhưng ông vẫn mua rồi giữ đó. Sau này công ty ấy hoạt động bình thường trở lại thì ông thu được món tiền lớn. Ở đây ông đặt mắt vào những công ty tốt, bởi vì một khi nó đã lớn tới một mức độ nhất định thì không dễ phá sản hay sụp đổ.

Ngoài ra còn cân nhắc thêm là nợ của mình không được quá cao, tỷ lệ Lợi nhuận/Thu nhập hàng năm không được quá thấp v.v. Khi rõ ràng những thông số ấy thì mới mua cổ phiếu.

Có người hỏi Buffett rằng ‘cầm cổ phiếu bao lâu thì bán’, ông trả lời “muốn giữ nó vĩnh viễn”, đây là lý do vì sao Buffett có một câu nói rất nổi tiếng “Nếu bạn không muốn giữ một cổ phiếu trong 10 năm, bạn sẽ không muốn giữ nó trong 10 phút”.

Trên đây là những nguyên tắc rất đơn giản của Buffett khi đầu tư, một người bình thường có thể áp dụng được để có được thu nhập tốt. Nhưng khúc mắc ở đây là: nguyên tắc đầu tư của Buffett rất đơn giản, tại sao có người vẫn không tuân thủ?

Là một người am hiểu văn hoá, Giáo sư Chương nhìn nhận: bởi vì con người có nhược điểm trong nhân tính là Tham lam và Sợ hãi. Thấy người khác kiếm được mình cũng nổi lòng tham, thấy số đông mua/bán ồ ạt làm mình sợ, phải chạy theo số đông trong khi không có chính kiến. Do đó đừng vì thấy số đông đang mua/bán cổ phiếu mà làm theo khi không dựa vào nguyên tắc cơ bản: công ty ấy hoạt động có hiệu quả và mô hình lợi nhuận của họ có ổn định hay không.

Trong tiếng Anh có một từ FOMO (Fear Of Missing Out: Hội chứng sợ bỏ lỡ). Người bị hội chứng này dễ bị người khác lôi kéo khi thấy lợi trước mắt. Ví như khi thấy tiền ảo đang trên đà tăng thì cũng bị kéo vào mua, nhưng đến khi mua xong thì đó là giá cao nhất, sau đó tiền ảo lại hạ; khi thấy hạ nhiều quá thì lại bán, nhưng lúc bán lại là giá thấp nhất… Loại mua bán trong thời gian ngắn này rất dễ xảy ra. Đây lại là nhược điểm của con người: Tham lam và Sợ hãi.

Trên đây là một phương diện, còn một phương diện khác mà chúng tôi muốn đề cập đến. Những người làm Thân giáo chúng tôi tin rằng “Sinh tử hữu mệnh, phú quý tại Thiên”, con người khi sinh ra đã có mệnh tại thân, phú quý là do Trời. Những người giàu là do đức nhiều nên họ mới có phúc đức đó.

Nếu mình giàu có thì không nói, còn nếu có khó khăn chút cũng đừng quá phiền muộn, hãy sống thiện lương, như thế mới không tạo nghiệp thêm, đồng thời phải có tâm thái bình thường, làm việc chính thường, chúng tôi tin ông Trời sẽ ban phước cho người ấy, giống như cổ nhân hay nói “Thiên đạo thù cần”, ‘Đạo Trời trả thù lao/ ban phước cho người cần cù’ vậy.

 Chu Thuần