Khổng Tử và Hạng Thác

KHỔNG TỬ VÀ HẠNG THÁC

Khổng Tử hỏi: “Có bao nhiêu ngôi sao trên Trời?”, cậu bé 7 tuổi trả lời và lập tức được Khổng Tử bái làm thầy

Trong “Sách thời Chiến Quốc” của nhà Tần có ghi chép câu chuyện về cậu bé 7 tuổi đã khiến Khổng Tử phải bái làm Thầy. Vậy đứa bé ấy là ai? Tại sao một Đại thánh hào như Khổng Tử lại nhận một đứa trẻ 7 tuổi làm thầy?

Khổng Tử nói: “Trong 3 người đi đường thì ắt có một người là thầy của ta, gặp người tốt thì theo gương, gặp người xấu thì sửa mình”.

Khổng Tử là người sáng lập Nho gia, thời kỳ Xuân Thu Chiến Quốc là thời kỳ “trăm hoa đua nở, trăm nhà đua tiếng”, gọi là bách gia chư tử. Sau này, khi Hán Vũ Đế đăng cơ, ông đã đề xuất “trục xuất bách gia, độc tôn Nho thuật.”

Kể từ đó về sau, Nho gia trở thành xu hướng tư tưởng chủ lưu trong 2000 năm lịch sử của Trung Quốc. Khổng Tử không chỉ nổi tiếng ở Trung Quốc, mà còn vang danh thiên hạ. Khổng Tử có thể có được một địa vị cao cả như vậy, sự uyên bác và kiến thức của ông được mọi người công nhận, và được hậu thế xưng là Thánh nhân. Nhưng vì sao Khổng Tử lại từng bái một đứa trẻ 7 tuổi làm thầy?

Người ta kể rằng, khi đứa trẻ này chào đời, dao kéo không cắt đứt dây rốn được, cuối cùng người mẹ lấy cỏ tranh cắt mới đứt được. Đứa trẻ này tên là Hạng Thác. Hạng Thác từ nhỏ đã là một đứa trẻ thông minh, có tài hùng biện và là một thần đồng được nhiều người biết đến. Một hôm, Khổng Tử dẫn các đệ tử đi về phía đông để thuyết giảng, trên đường đi gặp Hạng Thác lấy cát và đất để đắp một cái thành, chặn đường đi của ông.

Khổng Tử tò mò hỏi Hạng Thác: “Cậu bé, tại sao khi nhìn thấy xe ngựa, con lại không nhường đường?”

Hạng Thác đáp: “Từ xưa đến nay, chỉ nghe nói xe phải tránh thành chứ không hề có chuyện ngược lại bao giờ.”

Khổng Tử cười gật đầu khen: “Thật là một đứa trẻ thông minh.”

Vì yêu mến Hạng Thác, nên Khổng Tử đã mời Hạng Thác đi cùng. Trên đường đi, Hạng Thác chỉ vào một vài cây tùng và cây bách, cậu bé hỏi Khổng Tử: “Lão tiên sinh, ngài nghĩ vì sao cây tùng và cây bách không rụng lá vào mùa đông, dù trời lạnh vẫn bốn mùa xanh tốt?”

Khổng Tử trả lời: “Đó là vì gỗ cây tùng là loại gỗ cứng rắn, không xốp, chịu được giá rét nên thường xanh”.

Hạng Thác hỏi vặn lại: “Vậy thì cây tre kia rỗng ruột, làm sao có thể xanh tươi quanh năm được?”

Một người học thức uyên bác như Khổng Tử đã bị câu hỏi của cậu bé này làm khó.

Khi đến sông Hộ Thành, thấy một đàn ngỗng trắng đang nhảy xuống sông, Hạng Thác nghiêng đầu hỏi Khổng Tử: “Tiên Sinh, tại sao ngỗng có thể kêu to như vậy?”

Khổng Tử cười nói: “Đó là vì ngỗng có cổ dài, nên nó mới có thể kêu to như vậy.”

Hạng Thác lại hỏi vặn lại: “Thế con ếch ở dưới ruộng, cóc ở trong giếng, chúng có cổ dài đâu mà tiếng kêu của chúng không thua gì ngỗng trắng.”

Khổng Tử lập tức á khẩu, không trả lời được. Lúc đó Tử Lộ ở bên cạnh không thể chịu đựng được nữa, đành nói với Hạng Thác rằng: “Cậu thường theo cha xuống ruộng cuốc đất. Vì cậu thông minh như thế nên chắc cậu phải biết mỗi ngày cha cậu phải đào bao nhiêu nhát cuốc chứ nhỉ?”

Hạng Thác trả lời: “Đương nhiên cháu biết số lần cuốc đất mỗi ngày của cha cháu. Tiên sinh ông mỗi lần đi lại bằng xe ngựa, chắc hẳn cũng biết mỗi ngày phải biết chân ngựa mỗi ngày phải nhấc lên bao nhiêu lần.”

Câu trả lời thông minh của Hạng Thác khiến Khổng Tử cười ha ha, lại càng thêm yêu mến Hạng Thác. Khổng Tử muốn kiểm tra cậu bằng một chủ đề khó hơn. Vừa hay trên trời đã xế chiều, trên trời xuất hiện một vài ngôi sao, Khổng Tử hỏi: “Trên trời có bao nhiêu ngôi sao, dưới đất có bao nhiêu ngũ cốc.”

Hạng Thác không cần suy nghĩ mà đáp lại ngay: “Ngôi sao trên trời có một ngày một đêm, ngũ cốc dưới đất là một năm một vụ”.

Khổng Tử hết sức ngạc nhiên khi nghe câu trả lời của Hạng Thác, một cậu bé bảy tuổi đã có tư duy nhanh nhẹn như vậy, quả thật là một thần đồng. Không chỉ có tài hùng biện, cậu không kiêu ngạo cũng không tự ti, trước một Thánh nhân nổi danh thiên hạ như Khổng Tử, cậu vẫn can đảm chất vấn, can đảm phản bác. Khổng Tử bị choáng ngợp trước trí tuệ và lòng dũng cảm của Hạng Thác.

Thế rồi, Khổng Tử đã quyết định kết bạn vong niên với Hạng Thác, bái Hạng Thác bảy tuổi làm thầy.

Thừa nhận sự nông cạn, thiếu hiểu biết của bản thân, rút kinh nghiệm học hỏi từ người khác, để lĩnh hội và học tập phẩm chất cao quý, là không biết xấu hổ khi phải hỏi người thấp kém, và xin lời khuyên một cách khiêm tốn.

Sở dĩ Khổng Tử có thể dẫn dắt văn hóa Nho gia có tầm ảnh hưởng cho đến ngày nay, nhất định là nhờ vào đại trí tuệ tuyệt vời như trên. Trong mắt nhiều người, kiến thức lịch sử không có tác dụng thiết thực, tuy nhiên, những gì chúng ta tìm hiểu về lịch sử không chỉ là lịch sử, mà còn là đạo đức và tín ngưỡng của người xưa. Lịch sử là quá khứ của chúng ta, và nó cũng khai mở tương lai của chúng ta.

Nguồn: Sound Of Hope (Lý Tịnh Nhu)