Tinh hoa dưỡng sinh của danh y hải thượng lãn ông

 

TINH HOA DƯỠNG SINH CỦA DANH Y HẢI THƯỢNG LÃN ÔNG

Danh y Hải Thượng Lãn Ông đã đúc kết ra nhiều bí quyết trong giữ gìn sức khỏe dưới dạng thơ ca, vô cùng đơn giản, súc tích, hữu ích và rất dễ nhớ cho đời sau học hỏi:

Vệ sinh ăn uống trước tiên

Khuyên ăn thanh đạm, khuyên kiêng đậm nồng

Ngũ tân (5 vị cay) dùng phải có chừng

Ăn nhiều tán khí, biết phòng mới hay

Các mùi mặn đắng chua cay

Ăn nhiều sinh bệnh chẳng sai đâu mà

,

Đắng nhiều hại phế khô da

Mặn nhiều tâm lãnh,  máu đà phải ngưng

Quá chua can động rút gân

Quá cay, chai thịt, môi quăn, hại tỳ

Ngọt nhiều cũng chẳng ích gì

Tỳ chen, thận yếu xương tê, tóc cằn

Đến như gừng, tỏi, kiệu, hành

Từng dùng phòng bệnh đã thành thói quen

Vừa chừng gia vị thì nên

Hễ người táo nhiệt, chớ quên kiêng dùng.

.

Mấy điều cần phải phòng ngừa

Kiêng ăn sống sít, bẩn dơ, làm nhàm

Thức ăn phải đậy để phòng

Thằn lằn, nhện, kiến, nhặng ông rơi vào.

Kiêng ăn rau sống, tương meo (mốc)

Quạ đen, chó trắng cùng loài tanh hôi

Chẳng ăn thịt thối, thịt ôi

Nem thiu, lươn chết tanh hôi ích gì

Quả xanh nước lã độc ghê

Ăn vào ỉa mửa thường khi bất ngờ.

Lại còn độc sắn chẳng ngờ

Cũng nên biết cách phòng ngừa mới yên

Phải đem bóc vỏ trước tiên

Cắt ra ngâm nước một đêm, trắng ròng.

Nấu kỹ thì tốt hơn hông (đồ).

Trước, sau, ăn mía, mật, đường đã say

Từng dùng rau muống xưa nay

Tuy rằng giải độc chưa hay đâu mà.

.

Ai hay ăn nấm cần ngừa

Nấm lim rất độc vì chưng rắn, trùng

Vậy nên biết cách đề phòng

Cho vào đồ bạc nấu cùng thử xem

Thấy đồ sắc biếc xám đen

Biết rằng nấm độc ta bèn bỏ đi

Nhược bằng ngộ độc đôi khi

Uống ngay nước phẩn (1)  tức thì giải luôn

Hoặc dùng nước xáo đất tường  (2)

Lóng trong mà uống cũng thường được an.

.

Luận về phòng độc thức ăn

Biết bao nhiêu thứ khó khăn kể cùng

Chỉ bằng kiêng kỵ là xong

Đừng ăn thức lạ mới hòng khỏi nguy

Bất kỳ ngộ độc thứ gì

Rễ sòi, củ chuối uống thì trục ra.

.

Chú thích:

(1) Theo Linh nam bản thảo: Phân người đốt thành tro; để lâu khi dùng hoà với nước và lắng lấy nước trong uống giải độc.

(2) Đất vách hoà với nước, lóng lấy nước trong để uống.