IQ TRONG TAY BẠN!

 

Trò chuyện với Giáo sư Richard Nisbett, chuyên gia tâm lý học xã hội, đại học Michigan ở Anh Arbor, Mỹ. Giáo sư khẳng định, mọi người đều có thể lựa chọn IQ (chỉ số thông minh) của mình.

Vậy IQ không phụ thuộc vào gien di truyền?

 

- IQ của những đứa trẻ là con nuôi khác xa IQ của bố mẹ chúng. Vì phần lớn các gia đình nhận con nuôi có hoàn cảnh kinh tế rất khác so với số đông. Họ thường thuộc tầng lớp trung lưu và cao hơn, có điều kiện nuôi dưỡng rất tốt và có môi trường thích hợp cho sự phát triển tối đa trí tuệ.

 

Vậy gien di truyền không có ảnh hưởng gì?

 

- Tất nhiên có thể nói, cha mẹ IQ cao có thiên hướng sinh con với IQ tương tự. Thế nhưng những nghiên cứu các gia đình nhận con nuôi lại cho thấy: Những gì các bậc cha mẹ thuộc tầng lớp trung lưu làm cho con nuôi của mình hiệu quả cao hơn nhiều so với những gì các bậc cha mẹ thuộc tầng lớp thấp làm cho con cái của họ.

 

Những đứa trẻ lớn lên trong gia đình bố mẹ nuôi thuộc tầng lớp trung lưu và cao hơn có IQ trung bình cao hơn 15 điểm so với trẻ con cái tầng lớp thấp hơn, được bố mẹ đẻ nuôi dưỡng.

 

Theo giáo sư, cha mẹ có thể làm gì cho con cái?

 

- Quan trọng nhất là trò chuyện với chúng, dạy chúng về cuộc sống, về thế giới tự nhiên, đặt cho con cái câu hỏi và đọc sách. Không nói chuyện với con cái là đặc điểm chung của những gia đình tầng lớp dưới. Họ sai khiến, nhưng không bao giờ trao đổi quan điểm. Việc khen trẻ đóng vai trò đặc biệt quan trọng.

 

Thực tế cho thấy, các gia đình trung lưu và cao hơn thường xuyên khen con cái nhiều hơn hẳn so với hành vi quát mắng, hạ nhục chúng vì những việc làm sai trái. Trong khi các gia đình tầng lớp hạ lưu tần suất khen và phạt hoặc xấp xỉ, hoặc phạt nhiều hơn.

 

Theo giáo sư không nên khen trí thông minh?

 

- Đúng vậy. Được khen thông minh, đứa trẻ sẽ chọn bài tập dễ, bởi nó sẽ sợ bị mất “danh tiếng” - nếu chọn bài khó.

Lời khen vì hoàn thành bài tập khó, công việc nặng nhọc sẽ khuyến khích trẻ muốn chứng tỏ bản thân có thể thực hiện nhiều việc khác và sẵn sàng nhận bài tập khó hơn, công việc nặng nề hơn.

 

Giáo sư lý giải thế nào về thực tế: IQ của con cái gia đình khá giả liên tục gia tăng, IQ của con cái nhà nghèo ngày càng giảm?

 

- Bởi trẻ thuộc tầng lớp cao suốt thời gian đó được kích thích trí tuệ phát triển thông qua việc tham gia đủ loại hoạt động ngoại khóa, thăm viếng các viện bảo tàng, đi đến nhà hát... trong khi trẻ thuộc tầng lớp thấp không có những yếu tố kích hoạt như vậy.

 

Ngoài ra những đứa trẻ được nuôi dưỡng đầy đủ về mặt vật chất và tinh thần thường có sức khỏe tốt hơn và có IQ cao hơn, bởi chúng có cơ may lớn hơn đạt được tối đa những năng lực trí tuệ của mình. Tuy nhiên, đến mức độ nhất định, IQ bị chi phối bởi yếu tố di truyền.

 

Như vậy sẽ không bao giờ biến mất những khác biệt giữa các tầng lớp xã hội?

 

- Không hẳn. Lý do: Những người thông minh và tháo vát hơn sẽ đạt được nhiều hơn trong cuộc sống và tự thăng tiến lên đẳng cấp cao hơn, có nghĩa họ sẽ có việc làm tốt hơn, có trình độ văn hóa cao hơn, họ sẽ nuôi dưỡng con cái tốt hơn, bởi họ sở hữu dự trữ gien di truyền cho phép vượt ra khỏi tầng lớp của mình.

 

Cũng có thể giảm thiểu những khác biệt giai cấp bằng giải pháp khác, trên phạm vi vĩ mô.

So với Mỹ, những khác biệt này ở châu Âu nhỏ hơn nhiều, bởi những bất công kinh tế nhỏ hơn. Nếu muốn dân nghèo thông minh hơn, chính quyền buộc phải cho phép và tạo điều kiện để họ làm giàu.

 

Trước mắt vẫn phải chấp nhận hố ngăn cách về IQ giữa người da trắng và da đen ở nước Mỹ?

- Nhưng tương lai sẽ không còn hố ngăn cách đó. Mới cách đây 30 năm mức chênh lệch IQ giữa người da trắng và da đen ở Mỹ là 15 điểm, hiện đã rút xuống mức 9,5 điểm.

 

Hiện IQ của người da đen thấp hơn da trắng ở mọi tầng lớp xã hội.

 

Các bậc cha mẹ da đen thường là thế hệ đầu tiên của tầng lớp trung lưu và vẫn duy trì cách thức nuôi dạy con cái theo mô hình nhận được từ thế hệ trước, tức thuộc tầng lớp thấp hơn. Không phụ thuộc vào mầu da, trẻ được bố mẹ người da trắng nuôi dưỡng vẫn có IQ cao hơn 13 điểm so với trẻ do bố mẹ da đen nuôi dưỡng.

 

Mặc dù đời sống kinh tế thấp hơn, song trẻ châu Á đạt được số điểm cao hơn trong các trắc nghiệm IQ so với đồng lứa Mỹ và châu Âu. Giáo sư giải thích thế nào về hiện tượng thú vị này?

 

- Văn hóa của người châu Á chịu ảnh hưởng lớn của tư tưởng Khổng Tử. Đạo Khổng dạy: Trí thông minh và thành quả lao động của con người phụ thuộc phần lớn vào mức độ phấn đấu của mỗi cá nhân. Và cấu trúc gia đình phát triển dựa trên nguyên tắc này.

 

Các bậc cha mẹ biết rằng, càng đòi hỏi con cái nhiều, lớn lên chúng sẽ càng thông minh; trong khi con cái biết lao động vất vả sẽ mang lại danh dự cho cha mẹ.

Trẻ em Mỹ trái lại có thể tuyên bố: Con không thích học, đơn giản, vì con không thấy điều đó là cần thiết(!).

 

Giáo sư giải thích thế nào về thực tế: Người Do Thái giành hơn một phần ba tổng số giải Nobel, chiếm một phàn ba tổng số sinh viên và giảng viên tại các trường Đại học có uy tín tại Mỹ, nắm vai trò chi phối tại những bậc cao nhất trong nhiều lĩnh vực khoa học.?

 

- Không loại trừ khả năng trên bình diện gien di truyền của người Do Thái tồn tại nhân tố nào đó mang lại cho họ ưu thế vượt trội so với các sắc tộc khác. Trong tất cả các nhóm sắc tộc, mà chúng tôi có số liệu trong tay, người Do Thái dòng Aszkenazi trung bình đạt 110-115 điểm trong các trắc nghiệm IQ.

Song thực tế thành tựu của họ còn cao hơn nhiều so với khả năng trí tuệ của họ đạt được – theo cách tính số học.

 

Theo giáo sư, giai đoạn giáo dục nào đóng vai trò quan trọng nhất?

 

- Một số nhà khoa học khẳng định rằng, đó là giai đoạn trể đến 3 – 4 tuổi. Tôi không nghĩ như vậy, bởi trí thông minh và những thành tựu trong khoa học có thể được hoàn thiện trong mọi lứa tuổi.

 

Tại Mỹ, những chương trình can thiệp tại bậc học trung cấp dựa trên việc thuyết phục học sinh rằng, trí thông minh nằm dưới sự kiểm soát của chúng, rằng hoàn toàn có thể cải thiện trí thông minh đang được triển khai đã mang lại kết quả rất khả quan.

 

Chuyên giao giáo dục nổi tiếng Mỹ, Tiến sĩ Jaime Escalante đã làm việc tại một trường trung học dành cho học sinh nghèo Mỹ Latinh ở Los Angeles. Nhà khoa học đã đưa vào chương trình giảng dạy phương pháp mang tính sáng tạo về phép tính vi phân. Và các học sinh của ông đã đạt được điểm thi cuối khóa cao hơn hẳn học sinh các trường vốn có uy tín nhất thành phố.