Vua Tự Đức cảm thây nhục với tỗ tiên

 

Thuyền chiến thời Nguyễn. Tranh vẽ của Nguyễn Thứ, họa sĩ cung đình thời Nguyễn

VUA TỰ ĐỨC CẢM THÂY NHỤC VỚI TỖ TIÊN

Vào tiền bán thế kỷ thứ 19, Hà Lan và Anh là hai đế quốc sừng sỏ liên tục vùng vẫy tại Á Châu, ngay nước lớn như Trung Quốc cũng phải lo lắng, mất ăn, mất ngủ trước các thế lực này.Côn Đảo nước ta, vị trí xa đất liền, lại nằm giữa con đường lưu thông quốc tế; nhìn xung quanh thì Phi Luật Tân bị Tây Ban Nha chiếm; Mã Lai, Tân Gia Ba bị Anh chiếm; riêng Côn Đảo vẫn giữ được thế tự chủ; công của chúa Nguyễn trong việc giữ nước thật không nhỏ.

Bởi vậy con cháu đời sau; như vua Tự Đức, sau khi đánh mất 6 tỉnh Nam Kỳ, cảm thấy nhục với tổ tiên; đã tự xỉ vả mình một cách nặng nề trong Tự Biếm Dụ [đạo dụ Tự Trách Mình] như sau:

Trên 200 năm khai sáng gìn giữ gian nan, bỏ trong một sớm; chính là tội của tên tiểu tử này,kể sao cho xiết! Túng sử có lập được nên công đức cũng không đủ chuộc được tội lỗi. Huống hồ Trẫm lại không công, không đức, chỉ trơ mặt, trơ thân ngồi nhìn, lần lữa cho đến già yếu; tuy thiên hạ không nỡ trách ta, nhưng lòng ta há lại không suy nghĩ?

Thuyền chiến thời Nguyễn. Tranh vẽ của Nguyễn Thứ, họa sĩ cung đình thời Nguyễn