Mộ trạch làng tiến sĩ

 

MỘ TRẠCH LÀNG TIẾN SĨ

Mộ Trạch là một trong bốn làng của xã Tân Hồng, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương nổi tiếng là đất khoa bảng, được mệnh danh là "Làng tiến sĩ".

Trong số 82 tấm bia tại Văn miếu Quốc Tử Giám còn lại đến ngày nay thì có tới 18 bia ghi tên 25 vị tiến sĩ làng Mộ Trạch. Còn tại Văn miếu Mao Ðiền, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương thì có đủ tên của 36 tiến sĩ làng Mộ Trạch.

Làng Mộ Trạch đến năm 1945 dân số mới xấp xỉ một nghìn nhân khẩu. Khoa thi năm Thịnh Ðức thứ tư (1656) cả nước có gần 3.000 sĩ tử về kinh thành dự thi, nhưng chỉ có sáu người đỗ, trong đó có ba người họ Vũ cùng làng Mộ Trạch (Vũ Trác Lạc 20 tuổi, Vũ Ðăng Long 21 tuổi, Vũ Công Lượng 22 tuổi).

Ba năm sau vào khoa thi năm Kỷ Hợi (1659) làng Mộ Trạch lại đậu bốn tiến sĩ. Ðó là Vũ Công Ðạo 23 tuổi, Vũ Bật Hài 24 tuổi, Vũ Cầu Hối 25 tuổi, Lê Công Triều 26 tuổi. Thật là một chuyện hiếm có trong lịch sử.

Tiếng đồn làng Mộ Trạch chiếm hết khoa bảng của thiên hạ đã làm cho các quan trường không khỏi nghi vấn. Gia phả họ Vũ còn ghi một giai thoại: Lại bộ Tả thị lang Nguyễn Văn Phong ngờ rằng người làng Mộ Trạch có tiểu xảo, thần thế gì đó mới có nhiều người đỗ như vậy.

Ba năm sau đến kỳ thi hương, ông xin về Hải Dương làm đề điệu (chủ khảo). Ông cho đào mỗi thí sinh một hố ngồi trong đó làm bài, bên trên mỗi hố đậy một tấm liếp để cách biệt hoàn toàn giữa các thí sinh. Quan giám khảo thì ngự trên chiếc chòi cao để quan sát.

Ông chọn những câu văn hóc hiểm làm đề thi, lại truyền cho hai ban sơ khảo và phúc khảo chỉ được phê chọn những quyển nào chữ viết rõ ràng, không dập xóa, không sửa chữa. Quan trường chấm bài xong tuyển được 30 quyển hợp cách trình quan đề điệu chấm lại. Nguyễn Văn Phong chỉ lựa được sáu quyển, còn thì đánh trượt.

Sau khi xếp thứ bậc rồi khớp phách để yết bảng thì thật bất ngờ, ba người đỗ đầu đều là người làng Mộ Trạch, trong đó có Vũ Văn Hiên 18 tuổi, thi lần đầu đậu ngay giải nguyên; ba người còn lại ở ba xã khác nhau. Từ đó người ta mới tin học trò Mộ Trạch có thực tài, thi cử rất công minh.

Mộ Trạch đúng là lò tiến sĩ. (Theo cuốn "Tiến sĩ nho học Hải Dương").