ẢO TƯỢNG CHỌN LỰA

 

Ảo tưởng chọn lựa là một thiên kiến nhận thức khiến ta tin rằng ta kiểm soát cuộc sống nhiều hơn thực tế.

Trong thực tế, ảo tưởng chọn lựa là một cảm nhận sai lệch về năng lực kiểm soát khiến ta có những quyết định không tối ưu.

 

Nhà tâm lý học người Mỹ William James cho rằng chọn lựa có thể bị ép buộc hoặc né tránh, và rằng “tất cả mọi tình thế tiến thoái lưỡng nan đều dựa vào một sự phân tách logic, và không có quyền không chọn cũng là một dạng ép buộc.”

 

Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện thấy rằng con người ta dễ hài lòng với những món hàng mình mua hơn khi được cho ít lựa chọn hơn. Phát hiện này sau đó được biết đến với tên gọi “nghịch lý chọn lựa”.

 

Có một số dấu hiệu cho thấy bạn đang gặp vấn đề khi đưa ra quyết định, có liên quan đến ảo tưởng chọn lựa:

 

– Bạn thấy mình phải đưa ra quyết định hoàn hảo nhất.

– Bạn khổ sở với mọi quyết định, dù lớn hay nhỏ.

– Bạn cảm thấy mình bị giới hạn số lựa chọn.

– Bạn cảm thấy mình “đơ” trước những lựa chọn của mình.

– Bạn thường xuyên nghi ngờ quyết định của mình.

 

Có hai dạng ảo tưởng chọn lựa:

– Cảm giác kiểm soát không có thật: Là khi con người ta tin rằng mình có sự kiểm soát tốt hơn với cuộc sống trong khi thực tế không như vậy. Điều này có thể khiến ta ra quyết định kém hiệu quả khi ta chọn những lựa chọn không phù hợp và không mang lại lợi ích lớn nhất cho chúng ta.

 

– Nghịch lý chọn lựa: Là khi con người ta được cho quá nhiều lựa chọn và điều này khiến họ bớt hài lòng hơn với quyết định của mình.

Thường xảy ra khi con người ta bị “dội” bởi nhiều sự lựa chọn và không thể giới hạn lại những lựa chọn của mình.

 

Trong thực tế, ảo tưởng chọn lựa là một cảm giác kiểm soát không có thật, vốn có thể khiến bạn ra quyết định dựa trên thông tin thiếu đầy đủ.

 

Các công ty giới thiệu “Dùng thử miễn phí.”

 

Ảo tưởng chọn lựa có thể được sử dụng để thao túng con người ta ra quyết định.

Ví dụ, một công ty có thể tung ra gói “dùng thử miễn phí’ vốn tự động kết nạp khách hàng vào chế độ đăng ký nếu họ không hủy gói dùng thử này trong thời gian nó còn hạn.

Khách hàng có thể tin là mình kiểm soát được quyết định đăng ký theo dõi, nhưng thực tế, họ đang bị tác động bởi những động thái từ phía công ty.

 

Tác động của ảo tưởng chọn lựa.

Ảo tượng chọn lựa có thể tác động đáng kể lên đời sống của chúng ta. Nó có thể đưa đến những quyết định sai lầm, cũng như cảm giác căng thẳng và bực dọc.

 

Ví dụ, một công ty có thể sử dụng chiến dịch email marketing để gây áp lực lên mọi người khiến họ phải mua một sản phẩm. Chiến dịch có thể đưa ra giảm giá trong “thời gian có hạn” vốn sẽ hết hạn rất sớm, hoặc để đồng hồ đếm ngược làm tăng cảm giác gấp rút.

 

Điều này có thể khiến người tiêu dùng mua một món hàng mà họ không cần, hoặc trả thêm nhiều tiền hơn cho một món hàng mà bình thường nếu có thời gian, họ sẽ không quyết định vậy.

 

Ảo tưởng chọn lựa có thể là một công cụ mạnh mẽ giúp thao túng và kiểm soát người khác. Bạn cần nhận thức rõ những thiên kiến và khuynh hướng của chính mình khi đưa ra quyết định. Hãy dành thời gian để cân nhắc tất cả những lựa chọn và cái giá có liên quan đến lựa chọn của mình. Hãy tìm kiếm nhiều ý kiến khác nhau trước khi đưa ra quyết định cuối cùng. Sau cùng, hãy tin vào trực giác và linh cảm của mình khi đưa ra quyết định.

 

Tham khảo. Williams J. The Will to Believe.