ĐÔI MẮT LÀ CỬA SỔ TÂM HỒN
Chắc hẳn bạn đã trải
nghiệm, khi trong một căn phòng đông người và ồn ào, bạn bắt gặp ánh mắt của
một người khác. Nó gần giống như một cảnh trong phim - phần còn lại của thế
giới mờ nhạt đi trong khi bạn và tâm hồn kia được kết nối giây lát trong sự
hiểu biết lẫn nhau rằng người đó đang nhìn mình và mình nhìn người đó.
Tất nhiên, nhìn mắt
nhau không phải lúc nào cũng thú vị đến thế- đó là một phần tự nhiên của hầu
hết các cuộc trò chuyện thông thường - nhưng nó gần như luôn là quan trọng.
Chúng ta đưa ra các giả định về tính cách con người dựa trên mức độ người đó
nhìn vào mắt ta hoặc nhìn đi chỗ khác khi ta nói chuyện với người đó. Và khi ta
gặp những người lạ trên phố hoặc ở nơi công cộng khác, ta có thể cảm thấy bị từ
chối nếu người đó không nhìn mắt ta.
Điều này ta đều biết
qua kinh nghiệm hàng ngày. Nhưng các nhà tâm lý học và nhà thần kinh học đã
nghiên cứu về sự giao tiếp bằng mắt trong nhiều thập kỷ và những phát hiện hấp
dẫn của họ tiết lộ nhiều hơn về sức mạnh của nó, bao gồm cả những gì mắt ta thể
hiện ra và giao tiếp mắt làm thay đổi như thế nào điều ta nghĩ về người khác
khi họ nhìn lại mắt ta.
Ví dụ, một phát hiện
lặp đi lặp lại là đôi mắt nhìn chằm chằm làm ta chú ý, khiến ta sao lãng những
gì khác đang xảy ra xung quanh (làm 'mờ nhạt đi' như tôi nói ở trên). Ngoài ra,
khi nhìn vào ánh mắt ai ta gần như tức thời kích hoạt nhiều quá trình hoạt động
trong não.
Trên thực tế, ngay cả
việc nhìn vào một bức tranh chân dung mà người trong đó có vẻ đang giao tiếp
bằng mắt cũng cho thấy nó làm kích hoạt một loạt hoạt động não liên quan đến
nhận thức xã hội - nghĩa là, ở những vùng não liên quan đến suy nghĩ về bản
thân và về người khác.
Cùng với việc gửi bộ
não của chúng ta vào môi trường xã hội, nghiên cứu cũng cho thấy rằng giao tiếp
bằng mắt hình thành nhận thức của ta về con người đang nhìn ta. Chẳng hạn,
chúng ta thường nhận thức những người giao tiếp bằng mắt là thông minh hơn, có
lương tâm và chân thành hơn (ít nhất ở các nền văn hóa phương Tây), và ta dễ
tin điều họ nói hơn.
Tất nhiên, giao tiếp
bằng mắt quá nhiều cũng có thể khiến ta không thoải mái - và những người nhìn
chằm chằm mà không buông tha có thể được coi là đáng sợ. Trong một nghiên cứu
được thực hiện tại một bảo tàng khoa học, các nhà tâm lý học gần đây đã cố gắng
thiết lập mức thời gian ưa thích của giao tiếp mắt. Họ kết luận rằng, trung
bình, nó là 3 giây (và không ai thích cái nhìn kéo dài hơn 9 giây).
Sự việc để nhận ra mình đang là đối
tượng của một tâm trí khác làm ta thẫn thờ.
Một nghiên cứu gần đây
cho thấy ánh mắt nhìn nhau dẫn đến một kiểu hòa trộn của sự ưu ái của bản thân
và người khác: chúng ta đánh giá những người lạ mà ta đã giao tiếp mắt là họ
giống với ta hơn, về tính cách và ngoại hình.
Thiện cảm của giao
tiếp mắt không dừng ở đó. Nếu bạn tiến lại gần, bạn và đối tác nhìn của bạn sẽ
thấy rằng giao tiếp mắt cũng kết nối 2 người theo một cách khác nữa, trong một
quá trình được gọi là "song hành đồng tử" hoặc "đồng tử lây
nhau" - nó mô tả cách mà các đồng tử của bạn và của người kia giãn ra và
co lại đồng bộ. Điều này đã được giải thích như một hình thức bắt chước tiềm
thức mang tính xã hội, một loại vũ điệu mắt, và đó sẽ là một thời khắc rất lãng
mạn.
Vào những năm 1960,
các nhà tâm lý học đã nghiên cứu cách mà đồng tử giãn ra khi chúng ta thích thú
hoặc bị kích thích (theo nghĩa sinh lý học), cho dù về trí tuệ, về cảm xúc,
thẩm mỹ hay tình dục.
Dù thế nào, hàng thế
kỷ trước nghiên cứu này, trí tuệ của dân gian chắc chắn coi việc giãn đồng tử
là hấp dẫn.
Ở những giai đoạn khác
nhau trong lịch sử, phụ nữ thậm chí đã sử dụng một chiết xuất từ một loại cây
để cố tình làm giãn đồng tử như một cách để làm cho mình trông hấp dẫn hơn (do
đó là tên thông tục của loại cây này là 'belladonna').
Nhưng khi bạn nhìn sâu
vào mắt người khác, đừng nghĩ rằng chỉ có các đồng tử là gửi thông điệp cho
bạn. Một nghiên cứu khác gần đây cho thấy rằng ta có thể đọc được những cảm xúc
phức tạp ở cơ mắt - nghĩa là, người đó đang nheo mắt hay mở to mắt. Vì vậy, ví
dụ, khi chán ghét thì người ta nheo mắt lại, sự diễn cảm bằng mắt này - giống
như diễn cảm trên mặt - cũng báo hiệu sự chán ghét với người khác.
Một đặc điểm quan
trọng khác của mắt là các vòng mống mắt (lòng đen): tức vòng tròn thẫm quanh
mống mắt. Bằng chứng gần đây cho thấy vòng mống mắt thường là rõ nét hơn ở
người trẻ, khỏe mạnh, và người nhìn vào mắt sẽ biết ở một mức độ nhất định, như
những phụ nữ dị tính đang tìm kiếm một người tình sẽ đánh giá những người đàn
ông có vòng mống mắt rõ nét là khỏe mạnh và hấp dẫn hơn.
Tất cả những nghiên
cứu này cho thấy câu ngạn ngữ cũ về đôi mắt là một cửa sổ tâm hồn có nhiều điều
đúng. Thực tế, có một thứ gì đó vô cùng mạnh mẽ khi nhìn sâu vào mắt một người
khác. Người ta nói rằng đôi mắt là phần duy nhất của não tiếp xúc trực tiếp với
thế giới bên ngoài.
Khi bạn nhìn vào mắt
một người khác, hãy nghĩ thế này: có lẽ đây là việc gần nhất để 'chạm vào não'-
hoặc chạm vào linh hồn, nếu bạn muốn cho thơ mộng hơn. Với sự thân mật mãnh
liệt này, có lẽ không có gì lạ nếu bạn giảm ánh sáng đèn và nhìn chằm chằm vào
mắt người khác trong 10 phút không ngừng nghỉ, bạn sẽ thấy những điều kỳ lạ bắt
đầu xảy ra, có thể nó kỳ lạ hơn mà trước đây bạn chưa từng trải qua.
ST