Sách “Kinh Sở Tuế Thời Ký” ghi chép: mùng 5 tháng 5 (âm lịch) gọi là Đoan Ngọ. “Nhã Tục Kê Ngôn – Thiên Thời” nói rằng “Tháng năm kiến Ngọ lấy nghĩa chính dương”, tức là địa chi “Ngọ” của tháng năm âm lịch tượng trưng cho thời điểm dương khí thịnh vượng nhất. vì vậy chúng ta có thể thấy nhiều phong tục ngày Tết Đoan Ngọ có liên quan mật thiết đến việc chăm sóc sức khỏe trong tiết trời oi ả.
Trong dân gian, ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch còn được gọi là “tháng ác ngày ác”. Vì sao vậy? Bởi vì trong tiết trời oi ả, ẩm ướt, các loài côn trùng độc hại như muỗi, ruồi, sâu bọ, rắn, rết, bọ cạp, v.v., hoạt động mạnh mẽ và dễ sinh sôi nảy nở. Vì thế, người xưa gọi tháng năm âm lịch là “tháng ác” hay “tháng bách độc”.
Dân gian có câu: “Tết Đoan Ngọ, trời nóng nực, ngũ độc thức tỉnh, không yên bình.” Người xưa gọi năm loài côn trùng: rắn, bọ cạp, rết, cóc, nhện (có thuyết nói là tắc kè) là “ngũ độc”. Tết Đoan Ngọ đến, ngũ độc côn trùng hại người cùng lúc hoạt động, vì vậy từ xa xưa, việc tránh khí xấu và trừ độc dịch vào ngày Tết Đoan Ngọ đã được coi trọng đặc biệt.
Các phương pháp truyền thống xua đuổi khí xấu và trừ độc dịch vào ngày Tết Đoan Ngọ
Dùng “Ngũ Thụy” để chế ngự “Ngũ Độc”
Người xưa phòng dịch bằng cách dùng “ngũ thụy” (năm loài cây cát tường) để chế ngự “ngũ độc”. Ngũ thụy bao gồm: thạch xương bồ, ngải cứu, hoa mẫu đơn, hoa lựu và tỏi. Người ta đặt những loài cây phòng dịch này ở khắp nơi trong nhà để xua đuổi độc khí. Trong số đó, thạch xương bồ và ngải cứu có thể coi là đại diện tiêu biểu. Trong các phong tục Tết Đoan Ngọ, người ta thường thấy treo xương bồ và ngải cứu dưới hiên nhà, trước cửa để trừ tà, chế độc, bảo vệ sức khỏe.
Thạch xương bồ cây có mùi thơm đặc trưng, có tác dụng sát trùng diệt khuẩn. “Bản Thảo Cương Mục” nói rằng “xương bồ là bậc thầy của trăm loài cỏ”, “cảm thụ khí của trăm âm mà thành xương bồ”, cho thấy tính dương cực mạnh của xương bồ, không sợ khí của trăm âm, được coi là loài cây có thể chém nghìn tà.
Ngải cứu từ xa xưa đã có tên là “y thảo” (cỏ thuốc), có tác dụng phòng trị trăm bệnh. “Bản Thảo Cương Mục” nói rằng ngải cứu là loài cây “thuần dương”, tính cực nóng, có tác dụng thăng dương khí và diệt khuẩn rất mạnh.
Ngải cứu và xương bồ trông có vẻ yếu ớt nhưng thực chất rễ rất khỏe, tính dương cực mạnh, trăm âm không xâm phạm, trăm hàn không xâm nhập, vì vậy đã trở thành loài tiên phong trong việc trừ độc, sát khuẩn, tránh tà âm vào ngày Tết Đoan Ngọ.
Tắm nước thơm để giải độc
Dùng thạch xương bồ, bội lan, ngải cứu và các loại cây thơm khác để đun nước tắm gội, làm sạch cơ thể và phòng dịch, gọi là “dục lan thang” (nước tắm hoa lan). Cắt lát rễ xương bồ cho vào rượu, làm rượu thuốc phòng dịch, gọi là “xương bồ tửu”.
Tương truyền, uống rượu này có thể trừ tà và tăng cường miễn dịch. “Kinh Sở Tuế Thời Ký” ghi chép rằng Tết Đoan Ngọ có tục tắm xương bồ, treo ngải cứu và uống rượu xương bồ. Những phương pháp trừ độc tránh dịch này đã được lưu truyền trong văn hóa Trung Hoa từ hàng nghìn năm nay.
Đeo túi thơm (hương nang) để trừ độc phòng dịch
Đeo túi thơm cũng là một phương pháp dùng thảo mộc thơm để trừ độc phòng dịch vào ngày Tết Đoan Ngọ. Lá ngải cứu thái nhỏ cho vào túi thơm, mang theo bên mình có thể xua đuổi côn trùng và bảo vệ sức khỏe; Bào Tiên Cô, một trong bốn nữ y sĩ vĩ đại trong lịch sử Trung Quốc, từng dùng ngải cứu để chữa bệnh, cứu sống vô số người.
Trong túi thơm Đoan Ngọ còn có thể đựng các loại thảo mộc thơm đậm đà khác cùng với chu sa, hùng hoàng, bên ngoài được may bằng vải lụa tạo hình, sau đó dùng dây ngũ sắc quấn chặt. Dây ngũ sắc cũng được người xưa coi là có tác dụng trừ tà.
Theo quan điểm của Đông y truyền thống, đeo túi thơm vào ngày Tết Đoan Ngọ có tác dụng trừ độc, phòng ôn dịch, giữ bình an. Mặt khác hương thơm cũng giúp thư giãn tinh thần và mang lại tâm trạng tốt.
Đoan Ngọ giữa mùa hè: Giới dục vô cầu để bình an thư thái
“Lễ Ký – Nguyệt Lệnh” dạy rằng trong tháng giữa hè này, cần giữ thái độ thận trọng: “Quân tử trai giới, ở nơi tất phải che thân.” “Trọng Hạ Ký – Ngũ Nguyệt Kỷ” trong “Lã Thị Xuân Thu” hướng dẫn con người cần kiêng dục, ngừng sắc dục, trai giới, ăn uống thanh đạm, với tâm thái bình thản vô dục, vô tranh, vô cầu để trải qua tháng ác.
Văn hóa dân gian Tết Đoan Ngọ, được lưu truyền hàng nghìn năm, không chỉ là phong tục tập quán đại chúng, mà còn chứa đựng trí tuệ của y đạo Trung Hoa, cùng với kinh nghiệm đón hè bình an, rất đáng để hậu thế chúng ta suy ngẫm và tham khảo.
Dung Nãi Gia
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét