MỐI LIÊN
HỆ GIỮA SỨC KHỎE THỂ CHẤT VÀ TINH THẦN
Nghiên cứu về sự phát
triển của cơ thể khẳng định rõ ràng rằng sức khỏe thể chất và tinh thần có kết
nối sâu sắc với nhau, với nhiều nghiên cứu cho thấy cải thiện và suy giảm ở một
phạm trù có thể đưa đến cải thiện hoặc suy giảm ở phạm trù còn lại. Nhưng chính
xác thì làm thế nào mà chúng ảnh hưởng lên nhau? Chính xác thì cái gì diễn ra
trong cơ thể để rồi những thay đổi ở cái này lại làm thay đổi cái còn lại?
Để hiểu rõ tại sao sức
khỏe tinh thần và thể chất lại gắn kết chặt chẽ với nhau, chúng ta cần nhớ rằng
sự khác biệt giữa cả hai không quan trọng như ta tưởng. Suy nghĩ, tâm trạng và
trạng thái tinh thần của chúng ta có thể khá trừu tượng và tách rời khỏi thể
chất, nhưng chúng đều diễn ra là một phần của hoạt động não bộ.
Một ví dụ hay về quá
trình tương tác của não bộ và cơ thể là một nhóm các thay đổi thể chất và tinh
thần xảy ra trong suốt chu kỳ kinh nguyệt. Ngày càng có nhiều nghiên cứu chỉ ra
sự thay đổi hormone trong suốt kỳ kinh nguyệt tác động không chỉ lên hệ sinh
sản.
Sức
khỏe thể chất ảnh hưởng thế nào lên sức khỏe tinh thần?
Một tương tác phức tạp
giữa thể chất và tinh thần có thể kể đến là tương tác giữa estrogen và
dopamine. Dopamine, còn được gọi là “hormone hạnh phúc”, gắn liền với động lực
và tưởng thưởng, cũng là một số chức năng của não bộ.
Estrogen làm giảm
truyền đi dopamine, giả lập hiệu ứng của một số loại thuốc chống loạn thần nhất
định. Sau khi sinh, lượng estrogen giảm đột ngột khiến một số người có khả năng
bị loạn thần cao hơn.
Đối với người mắc Rối
loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), các triệu chứng thậm chí còn tệ hơn. Nhưng
với người mắc rối loạn lưỡng cực hoặc các bệnh lý khác liên quan đến loạn thần,
thì nó có thể khiến các triệu chứng loạn thần được cải thiện.
Một ví dụ khác về
những thay đổi hormone tác động lên sức khỏe tâm thần là tương tác estrogen và
serotonin, ở một số phụ nữ, sụt giảm estrogen cuối kỳ kinh nguyệt có thể khiến
sụt giảm luôn lượng serotonin trong não, góp phần gây ra bất ổn cảm xúc.
Hormone sinh sản không
phải là những hormone duy nhất tác động lên sức khỏe tinh thần. Hormone chuyển
hóa – insulin, cortisol, leptin, v.v… – cũng được chứng minh là có tác động lên
hàng loạt các bệnh lý tâm thần, từ ADHD đến tâm thần phân liệt, rối loạn ăn
uống.
Nghiên cứu chỉ ra rằng
tương tác là con đường hai chiều. Các vấn đề chuyển hóa như tiểu đường, cao
huyết áp hoặc thậm chí chỉ là các giai đoạn suy dinh dưỡng kéo dài có thể tạo
ra những thay đổi do căng thẳng trong não bộ gây ra, dẫn đến những rối loạn khí
sắc và vấn đề phát triển thần kinh. Tương tự, một số rối loạn tâm thần nhất
định có thể gây căng thẳng, từ đó làm thay đổi cơ chế chuyển hóa, rồi phát
triển thành các bệnh lý về chuyển hóa theo thời gian.
Như
Trang
