TÌM LẠI CON NGƯỜI THẬT CỦA MÌNH
Sống ở trong đời cứ theo kiểu nước chảy bèo trôi, gặp sao hay vậy,
mù quáng học theo; theo đuổi thời trang, bắt chước trào lưu mới, tự cho rằng
đây chính là sự tiến bộ, nhưng thực tế thì hoàn toàn không có chính kiến. Nói rằng
người hiện đại đã đánh mất chính mình, hoàn toàn không phóng đại thổi phồng.
Nếu như một người không nhận thức rõ về chính mình, chưa có đủ sự
tự tin với bản thân mình, lại còn ham muốn quá lớn, mù quáng nghe theo người
khác, cho dù có ý thức rõ về bản thân mình, thì cái gọi là chính mình của anh
ta, cũng chỉ là một khái niệm giả tạo. Cái tôi thật sự đã mất đi. Cái tôi tự
cho đang tồn tại này, cũng là nô lệ của ham muốn, là con rối được người ta buộc
dây dẫn dắt điều khiển.
Thời đại, môi trường, gia thế là mệnh bẩm sinh đã được định sẵn;
nhưng thể chất năng lực, tính cách, trí tuệ và tinh thần hoàn toàn không bắt
nguồn từ di truyền. Chí hướng, học tập, công việc và ý chí phấn đấu quyết định
tất cả. Một đứa trẻ nhà nông ở thôn làng, trải qua nỗ lực phấn đấu bền bỉ, cuối
cùng đã vượt qua những đứa trẻ được sinh ra trong gia đình giàu có ở thành phố
về học vấn và sự nghiệp. Những ví dụ kiểu như vậy rất nhiều, đủ để chứng minh,
vận cũng có thể thay đổi mệnh. Cho nên có người khẳng định: “Vận mệnh, nắm chắc
trong lòng bàn tay của mình”.
Nhà triết học Hy Lạp cổ đại Heraclitus (khoảng 535-475 tr.TL)
nói rằng: “Tính cách chính là vận mệnh”. Trong các tác phẩm bi kịch của Hy Lạp
cổ đại, cũng như vở bi kịch về tình yêu nổi tiếng Romeo & Juliet của nhà
văn và nhà viết kịch vương quốc Anh William Shakespeare (1564-1616), đã thuyết
minh đầy đủ về học thuyết này. Một phần tính cách đến từ di truyền, và phần lớn
còn lại đến từ tư tưởng quan niệm; tư tưởng thế nào thì hành vi thế ấy, hành vi
thế nào thì sẽ hình thành thói quen thế ấy, thói quen thế nào thì sẽ tạo nên
tính cách thế ấy, tính cách thế nào thì sẽ mang lại vận mệnh thế ấy.
Công phu tu dưỡng đối với việc lập thân xử thế của các nhà Nho
Trung Quốc đều bắt đầu thực hiện từ “chánh tâm, thành ý”, mục đích chính là phải
bồi dưỡng quan niệm đúng đắn và của chính mình bằng tính cách lương thiện.
Tìm lại bản thân không cần phải ra ngoài để tìm kiếm. Con người
thật sự của mình ở ngay bên trong chính mình. Trước tiên, cần có khả năng quán
chiếu, xét lại mình, hiểu biết về mình; tiếp đó phải có năng lực kiểm soát, điều
chỉnh cảm xúc của mình. Những cảm xúc như hỷ (vui vẻ), nộ (phẫn nộ), ai (đau
xót), lạc (sung sướng) không để tùy tiện bộc phát. Điều quan trọng nhất là cần
phải có không gian tự do lựa chọn cho tiền đồ của mình, cần phải có quyền làm
chủ hoàn toàn đối với những chọn lựa của mình, tất cả mọi thứ thuộc về mình thì
do chính mình quyết định. Cái tôi này mới là chính mình thật sự.
Trong vũ trụ không có cái gì vốn đã tồn tại từ ban đầu, cũng
không có sự vật nào là vĩnh hằng bất biến; nhân duyên đủ đầy thì sẽ hình thành,
điều kiện khuyết thiếu thì sẽ biến mất. Bản thân mình cũng chỉ là khách qua đường
trong trần gian, nhưng trong dòng lịch sử cuồn cuộn, thì những dấu chân mà ta để
lại khi đi sẽ không hề mất đi, những ảnh hưởng về sự nỗ lực, cống hiến của
chúng ta cho lợi ích cộng đồng sẽ còn mãi. Con người thật sự không phải chỉ là
một thân xác có sinh có tử, mà là một tinh thần bất tử đang phấn đấu trên dòng
lịch sử dài đằng đẵng.
Một khi đánh mất chính mình, thì cũng có nghĩa chúng ta đã không
có sinh mệnh thật sự. Nếu bạn không muốn mục ruỗng như cỏ cây, không mong sống
phí một đời một cách trống rỗng, thì bạn buộc phải chọn cách hành động, cố gắng
tìm lại con người thật của chính mình.
Trương Bối Canh - Nhã Tuệ dịch