Âm nhạc trị liệu trong y học cổ truyền và hiện đại

Âm nhạc từ xa xưa đã được biết đến với khả năng giúp con người ta lấy lại sự cân bằng. Hiện nay, các nhà khoa học đã ứng dụng âm nhạc ngày càng nhiều trong hỗ trợ y khoa, gọi là âm nhạc trị liệu…

Power of Music (Sức mạnh âm nhạc) - Người anh cố gắng an ủi em gái mình bằng điệu nhạc violin... - Louis Gallait... (Wikipedia)

Nhịp sống hiện đại hối hả khiến giao tiếp giữa người với người ngày càng giảm; cùng với công nghệ thông tin phát triển, căng thẳng ngày càng tăng. Năm 2018, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thống kê có đến 264 triệu người mắc bệnh trầm cảm. Để điều trị “căn bệnh” này, nhiều liệu trình đã được phát triển với sự hỗ trợ của những thiết bị tiên tiến. Tuy nhiên, tác dụng thần kỳ của âm nhạc thì mới được nhìn nhận lại gần đây. Các học giả đều thừa nhận tác dụng vô giá của âm nhạc, đặc biệt trong việc giúp chúng ta lấy lại sự cân bằng trong cuộc sống.

Âm nhạc trong Y học cổ truyền

Năm âm điệu, năm nốt nhạc chính trong âm nhạc truyền thống được gọi là ngũ âm và được sắp xếp theo thứ tự: Cung, Thương, Giốc, Chủy, Vũ. Ngũ âm ứng với ngũ hành và ngũ tạng; nói cách khác, bất cứ âm giai nào cũng gây ảnh hưởng và có thể hoạt động như một cơ chế giúp điều hòa cơ thể.

.

• Âm giai của “Cung” thuộc loại cao thượng, liên hệ với hành Thổ, và ảnh hưởng đến bộ phận tỳ. Những người thường xuyên nghe thanh âm này sẽ trở nên tốt bụng và khoan dung.

• Âm điệu của “Thương” thì nặng nề, không bị bẻ cong, giống với hành Kim. Loại âm nhạc này ảnh hưởng đến phổi; khi nghe thường xuyên, người ta sẽ trở nên chính trực và thân thiện.

• Âm nhạc lấy căn bản là “Giốc” thì đánh thức chúng ta trỗi dậy sảng khoái - gần với hành Mộc và ảnh hưởng tới gan. Người ta nghe nó nhiều sẽ trở nên lương thiện và hòa ái.

• Âm sắc của “Chủy” làm chủ thì giai điệu sôi nổi về tình cảm, giống như hành Hỏa, và ảnh hưởng đến tim, khiến cho người nghe trở nên rộng lượng.

• Khi “Vũ” làm chủ thì bản nhạc u nhàn, êm đềm như nước chảy - gần với hành Thủy. Lắng nghe những “Vũ” điệu này sẽ khiến ta thấy quân bình và thư thái. “Buồn nhưng không khổ”, “Vừa ý nhưng không quá mức”.

.

Âm nhạc có thể khiến tâm hồn người nghe bình lặng, ngũ tạng điều hòa; cũng có thể khiến người khác run sợ hay hủy hoại sức khỏe. Trong cổ tích Việt Nam, chàng Thạch Sanh đã dùng tiếng đàn mà chữa khỏi bệnh cho công chúa Quỳnh Nga, cũng chính cây đàn này trong tay Thạch Sanh đã cảm hóa liên quân 18 nước chư hầu, cứu dân mọn thoát khỏi nạn binh đao.

.

Y học hiện đại và Âm nhạc

Y học hiện đại cũng đã nhận biết được nhiều tác dụng của âm nhạc đối với cơ thể người. Năm 1993, nhà tâm lý học Frances Rauscher của Trường đại học California cùng cộng sự đã nghiên cứu và phát hiện ra: nghe nhạc cổ điển Mozart có thể làm tăng năng lực phân tích không gian ba chiều của sinh viên, hiệu ứng Mozart từ đó lan khắp toàn cầu.

.

Âm nhạc giúp cải thiện não bộ ở trẻ em

Năm 2014, nghiên cứu nhạc Mozart và tác động của nó lên những trẻ em bị động kinh cho thấy: số lượng các sóng động kinh giảm 31,24% trong khi nghe, và là 23,74% sau khi nghe nhạc. Không chỉ nhạc Mozart, người ta cũng đã tìm thấy nhiều bằng chứng về sự hỗ trợ tích cực của các bài hát ru và dân ca giúp cho việc cải thiện chức năng của bệnh nhi trong thời gian điều trị.

.

Tiến hành nghiên cứu sâu hơn, các học giả thí nghiệm cho thai phụ 3 tháng cuối nghe “Twinkle twinkle little star” khoảng một giờ mỗi ngày, và nhận thấy: đáp ứng các kích thích với môi trường ngoài của các bé ở nhóm mẹ nghe nhạc tốt hơn hẳn so với nhóm còn lại. Thang điểm hành vi từ nghiên cứu gần đây cũng cho kết quả tương tự khi “bé” dưới 20 tuần tuổi được thưởng thức các giai điệu ngay từ trong bụng mẹ.

.

Âm nhạc giúp trị bệnh và thay đổi hành vi

Năm 2017, một nghiên cứu tổng quan được đăng tải trên thư viện Cochrane đã cho thấy tác dụng của “âm nhạc trị liệu” đối với những bệnh nhân bị tổn thương não sau đột quỵ. Các kích thích có tiết tấu êm dịu (rhythmic auditory stimulation) giúp tăng khả năng di chuyển, vận động của tay, chức năng nói của bệnh nhân trong giai đoạn phục hồi. Một nghiên cứu khác cũng tìm thấy sự cải thiện ở bệnh nhân trầm cảm khi kết hợp âm nhạc với các phương pháp trị liệu thông thường. Tuy nhiên, những ảnh hưởng của âm nhạc không chỉ dừng ở trị bệnh.

.

Thành phố Christchurch ở New Zealand là khu vực nổi tiếng với tần suất phạm tội cao kinh hoàng - Tháng 10 năm 2008, chỉ trong một tuần đã có 77 vụ án xảy ra. Tháng 6 năm 2009, trung tâm thương mại của thành phố này bắt đầu phát các tác phẩm của Mozart. Tháng 10 năm 2010, tần suất phạm tội giảm mạnh xuống còn 2 vụ, và không xảy ra bất kỳ tình trạng gây rối liên quan đến ma túy hay say rượu nào cùng năm.

.

Nên chọn nghe thể loại âm nhạc nào?

Âm nhạc có tác động mạnh mẽ đối với con người mà Y học hiện đại vẫn đang dần khám phá; tuy nhiên, không phải giai điệu nào cũng có tác dụng tích cực với tâm và thân. Vậy chúng ta nên nghe thể loại nhạc nào?

.

Nhạc Cổ điển phương Tây

Nhạc Mozart từ lâu đã là một minh chứng cho những ảnh hưởng tích cực tới thể chất và tinh thần, khác với nhạc Rock, Metal, nó là loại nhạc gây tăng mức adrenalin trong máu, tác hại đối với các tế bào não bộ, đặc biệt ở lứa tuổi học sinh. 

Nhạc truyền thống phương Đông

Ngoài những bài hát ru hay giai điệu dân gian đã được khoa học hiện đại chứng minh tác dụng, âm nhạc từ xưa đã được các đế vương cổ đại Trung Hoa sử dụng trong việc giáo hóa người dân. Mặc dù nhiều giai điệu đã thất truyền, nhưng một số vẫn còn được lưu lại; tuy nhiên, trình diễn các ca khúc từ thời đại Hán, Đường thì hiện duy chỉ có Đoàn nghệ Thần Vận (Shen Yun)* là nổi tiếng thế giới. Khán giả của Shen Yun luôn trả lời phỏng vấn một cách tích cực sau khi trải nghiệm chương trình này, ví như họ cảm nhận thấy một “nguồn năng lượng khổng lồ” và “ấm áp”.

.

Âm nhạc cổ truyền Việt Nam cũng có những giai điệu “dồi dào” mạnh mẽ, kết hợp với các ca nhi vũ nữ biểu diễn thanh thoát khiến “nao lòng người xem” - theo Hải ngoại ký sự, “Nhã nhạc Cung đình Huế” của nước ta đem lại cho du khách quốc tế những cảm nhận sâu xa; hay hòa mình với đất trời - theo cảm thụ của nhiều du khách quốc tế - và cũng được chính thức công nhận là “Di sản văn hóa phi vật thể” bởi UNESCO, bên cạnh “Cồng chiêng Tây Nguyên”...

.

Các chuyên gia âm nhạc và Y khoa xưa và nay cũng thường thống nhất khuyến cáo con người nên tránh nghe các bản nhạc mang nặng sắc thái xung đột hay tranh đấu... cũng không nên xem và nghe các thể loại nhạc có nội dung quá ủy mị, thê lương hoặc các nhạc phẩm cổ xúy cho những thú vui hưởng lạc tầm thường, thông tục... một ca phẩm, nhạc phẩm có nội dung không tốt cũng dễ ảnh hưởng xấu đến cả sức khỏe, tâm hồn và trạng thái của người nghe.

.

ST

CÁC ÔNG BÀ NỘI NGOẠI CHIỀU CHÁU QUÁ… CÓ LÀM HƯ CHÁU KHÔNG?

CÁC ÔNG BÀ NỘI NGOẠI CHIỀU CHÁU QUÁ… CÓ LÀM HƯ CHÁU KHÔNG?

Các cha mẹ thường chỉ trích ông bà thương cháu không giới hạn, không điều kiện, xin gì cho đó. Nhưng thật là nghịch lý, những “sai lầm giáo dục” này lại có một giá trị quý giá vô ngần.

Cô Anne-Fleur, 37 tuổi là mẹ của hai con còn nhỏ. Cô ở trong ban điều hành của một công ty mỹ phẩm lớn, địa vị của cô buộc cô làm những giờ trái khoáy, ngày làm việc dài, điện thoại-hội họp liên vùng bất cứ lúc nào để phù với múi giờ các nơi, phải chuẩn bị phần trình bày cho cuối tuần… Còn chồng của cô thì đi du lịch làm ăn trong tuần rất nhiều, ông là “người cha cuối tuần”. Nếu không có ông bà nội ngoại giúp thì cô bó tay: “Khi tôi phải làm việc khuya, tôi chỉ cần gọi mẹ tôi, bà đến ngay lập tức”.

Cô Anne-Fleur công nhận: “Bà luôn sẵn sàng giúp chúng tôi. Chỉ có điều là bà không theo các chỉ dẫn căn dặn của tôi. Bà cho cháu nhảy lên ghế, để cháu ngồi ăn trước máy truyền hình, cho chúng ăn gì chúng thích, pizza, McDo bà cho tất cả… thoải mái. Tôi cấm là chỉ cấm trên nguyên tắc. Tôi có cảm tưởng tôi phải canh mẹ tôi khi bà đến giữ cháu!”.

Các cha mẹ thường có khuynh hướng trách ông bà, nhưng họ không nhận ra ông bà đã làm những điều quý báu cho cả nhà. Nghịch lý thay, những gì họ cho là sai lầm trong giáo dục thì lại có một giá trị rất quý. Một giá trị mà cha mẹ không thể nào trao truyền cho con cái mình.

Một đà tiến cho cuộc sống

Tình thương không điều kiện của ông bà không phá đi quyền uy của cha mẹ. Các nguyên tắc giáo dục không vì thế mà phải đặt lại vấn đề. Một cách nhanh chóng, trẻ con nhận ra ngay lập tức có hai vũ trụ khác nhau: vũ trụ của cha mẹ và vũ trụ của ông bà. Khi đó chúng học để thích ứng. Và đó đúng là đà nhảy, một gia tài thật sự phong phú cho tương lai của chúng, giúp chúng sau này dễ dàng đối diện với các trạng huống khác nhau, với những người khác nhau. Với một số người, nó sẽ dè chừng, với một số người khác, nó sẽ cảm thấy tự nhiên hơn, phóng khoáng hơn.Đối với trẻ con, tình thương không giới hạn này là một gia tài đích thực cho cuộc sống của chúng. Một gia tài triển nở, sưởi ấm tâm hồn và làm cho chúng mạnh hơn. Một thăng bằng rất quan trọng cho các quan hệ người lớn, tình thương không điều kiện của ông bà bù đắp cho các quan hệ thường là vụ lợi và có điều kiện mà than ôi chúng thường hay gặp trên đường đời.

Không thể nào ngăn mẹ của cô Anne-Fleur chiều cháu… bà vui vẻ chiều và không hối hận! Ngược lại, ông ngoại thì xây một tình bạn giữa ông và cháu. Mọi người đều được hưởng lợi! Khi gia đình mở rộng ra với ông bà thì nhân cách, sức sáng tạo và cách diễn tả tình thương mang một giá trị cao.

Một núi tình thương

Khi cha mẹ bắt phải tôn trọng nguyên tắc luật lệ, phải sát sao theo lịch sinh hoạt dày đặc mỗi ngày, thì các ông bà chỉ cần có sự hiện diện của mình. Vai trò của họ là vai trò… vui vẻ hàng ngày. Là mơ, là tự do, là làm hội. Không tạo áp lực, không hấp tấp cũng không theo thông lệ nhàm chán.

Ông bà không phải là bản sao của cha mẹ. Cũng không phải là nhân viên tự nguyện, họ là một núi tình thương! Về phần mình, cha mẹ có nhiệm vụ giáo dục, dạy bảo, coi sóc sự phát triển của trẻ con. Còn với ông bà, trẻ con vui được ở bên cạnh người thương mình vì mình, gần như là lý tưởng. Với những người che chở mình, cuộc sống của trẻ con là giây phút này và ở đây! Hành trình vui vẻ, tự tin, can đảm sẽ mang lại cho chúng một sức mạnh đáng kể sau này.

Trung gian hòa giải nhân hậu

Đó là vì sao một cách trực giác, trẻ con biết mình có thể nói tất cả cho bà nội/ngoại nghe: chúng than phiền về cha mẹ, chúng thổ lộ tâm tình, chúng tha hồ khóc vì chúng biết mình sẽ được dỗ. Quan hệ liên thế hệ này tránh được các nguy hại, các hiểm nguy của quan hệ cha mẹ-con cái. Thêm nữa, đó là chỗ ẩn náu có tác động của một hệ thống báo động khi có vấn đề. Một hệ thống hiệu quả vì hệ thống này có thể can thiệp ngay lập tức. Làm sao mơ có một người trung gian hòa giải hiệu lực như một người ông, một người bà, họ chăm chú quan tâm, luôn sẵn sàng và nhân hậu?

Bí mật nhỏ và đồng minh lớn

Các tâm lý gia chuyên gia trong sự phát triển trẻ con nhận thấy, một quan hệ triển nở với ông bà giúp trẻ con có một đời sống xã hội phong phú hơn. Thì giờ và lòng kiên nhẫn của ông bà gp trẻ con hiểu được sự thông cảm. “Con giúp em. Con chia sẻ đồ ăn với bạn. Con đi với ông bà cho vịt ăn hôm nay, hôm nay chúng lạnh lắm!”

Trẻ con cũng học để thấy các bí mật nhỏ, để biết dệt các quan hệ đồng minh đầu tiên. Dù các vẻ bên ngoài, lòng nhân hậu và sự thiếu hệ quả, đôi khi ông bà mang lại cho trẻ con một hình thức độc lập nào đó có thể làm thuận lợi cho sự phát triển tính hiếu kỳ và lòng can đảm của chúng. Vì sao? Vì trẻ con nhìn ông bà dưới một khía cạnh đặc biệt, không phải như khi chúng nhìn một người giữ trẻ. 

Hãy để cho ông bà giúp trẻ con khám phá ra một thế giới khác!

Vậy thì hãy để cho ông bà làm theo đúng bản chất của mình, để lợi cho cả nhà! Chúng ta hãy để cho trẻ con khám phá một thế giới khác! Phải đặt tầm quan trọng của thế hệ lớn tuổi lên cao, họ có vai trò trao truyền ký ức và giá trị rất lớn.

Đưa con đi học lớp nhảy, đi chơi thể thao thì ai cũng làm được. Nhưng ai sẽ là người kể câu chuyện gia đình, nhắc tên của các ông bà, kể ý nghĩa di sản của gia đình cho các con nghe? Tất cả những chuyện này cũng quan trọng, nếu không muốn nói là rất quan trọng, cũng như các sinh hoạt khác của trẻ con… Dĩ nhiên sức mạnh nội tâm của mỗi người đến từ tài năng đa dạng và tuyệt vời, nhưng nhất là đến từ cảm nhận mình thuộc về và có căn tính gia đình.

Chúng ta đừng khuyên ông bà phải thương cháu như thế nào. Vì khi cha mẹ cố gắng hết sức mình để con mình “thành một người”, nhưng ông bà dạy cho trẻ con “làm thế nào sống theo bản chất của mình”. Họ biết điều gì là thiết yếu và tình thương hoàn toàn vô điều kiện của họ bổ túc cho tình thương của cha mẹ.

Marta An Nguyễn dịch