Ánh sáng đối với sức khỏe con người

 

ÁNH SÁNG ĐỐI VỚI SỨC KHỎE CON NGƯỜI

Ánh sáng đang đóng vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của con người. Ánh sáng không chỉ là nguồn năng lượng chiếu sáng cho phép con người nhìn thấy được môi trường xung quanh mà nó còn có ảnh hưởng đến cơ thể và cảm xúc của chúng ta.

Nguyên nhân là do ánh sáng có tác động mạnh mẽ đến nhịp sinh học của con người.

 

Đồng hồ sinh học của con người theo nhịp ngày/đêm

Sự khỏe mạnh và hạnh phúc của con người phụ thuộc rất nhiều vào nhịp sinh học này. Khi nhịp sinh học diễn ra đều đặn sẽ khiến cho hoạt động của các hormone trong cơ thể hiệu quả, giúp con người khỏe mạnh cả về thể chất và tinh thần.

Ngược lại, khi nhịp sinh học bị phá vỡ có thể dẫn đến các nguy cơ về sức khỏe.

 

Tại sao ánh sáng có tác động mạnh mẽ đến nhịp sinh học của con người?

Ánh sáng, giống như nước và không khí, là cần thiết cho sự sống vì nó không chỉ tạo ra ảnh hưởng đến (tầm bỏ) sự nhìn của con người mà còn ảnh hưởng đến nhịp sinh học của cơ thể. 

Vào năm 2002, các nhà khoa học đã khám phá ra có một cơ quan thụ cảm thứ ba chưa được biết đến đối với ánh sáng (ngẫu nhiên bỏ) trong mắt người. Họ phát hiện ra rằng các tế bào hạch trong võng mạc sản xuất melanopsin, chất kiểm soát quá trình sản xuất hormone. 

 

Các tế bào hạch chứa melanopsin có các chức năng vượt ra ngoài chức năng của thị giác, nói cách khác, chúng thực hiện một chức năng quan trọng trong việc điều chỉnh hệ thống nội tiết tố nội tại của con người. 

 

Ba loại hormone quan trọng đóng vai trò điều hòa nhịp sinh học của con người là melatonin, cortisol, và serotonin đều chịu tác động mạnh mẽ bởi ánh sáng. 

 

Hormone Melatonin được tiết ra bởi tuyến tùng làm chậm quá trình trao đổi chất và khả năng hoạt động để cơ thể nghỉ ngơi, điều chỉnh chu kỳ ngủ, thức của cơ thể con người. Bắt đầu tăng vào buổi tối đến giữa đêm, lượng melatonin duy trì ở mức cao sau đó giảm vào đầu giờ sáng. Khi lượng melatonin tăng sẽ là tín hiệu báo cơ thể đã đến giờ đi ngủ.

 

Hormone Cortisol được sản xuất ở tuyến thượng thận và thường theo mô hình bài tiết sinh học, kích thích sự trao đổi chất và lập trình cơ thể cho chế độ ban ngày. Hormone Cortisol đạt cực đại vào buổi sáng ngay sau khi thức dậy sau đó giảm dần sau 4 giờ chiều và vào ban đêm.

 

Hormone Serotonin có ảnh hưởng đến các chức năng của cơ thể. Hormone này hoạt động như một chất kích thích và tạo động lực, giúp nâng cao mức năng lượng cho cơ thể.

Chẳng hạn khi nhận được lời khen, sự công nhận thì hormone Serotonin sẽ được kích hoạt và con người cảm thấy hạnh phúc. Mức serotonin trong máu giảm dần trong ngày, do đó hoạt động ngược chu kỳ với mức melatonin. 

 

Ánh sáng đủ và đúng thời điểm giúp điều khiển hiệu quả nhịp sinh học của con người. Mặt khác, khi không nhận được đủ ánh sáng hay quá nhiều, nhận sai loại ánh sáng, sẽ gây ra sự thay đổi bất thường của nhịp melatonin và cortisol.

Nhịp sinh học bất thường sẽ có thể dẫn đến các vấn đề về thị giác, mất ngủ, trầm cảm và lâu dài sẽ gây ra các bệnh mạn tính nguy hiểm như tiểu đường, béo phì hay thậm chí là ung thư.

 

Ngày nay, sự xuất hiện của ánh sáng nhân tạo đã thay đổi đáng kể môi trường ánh sáng của con người, đặc biệt là vào ban đêm. Tuy nhiên, ánh sáng nhân tạo từ các nguồn khác nhau có thành phần quang phổ khác nhau và tác dụng của nó đối với con người là không giống nhau.

 

Có những loại ánh sáng nhân tạo tác động tiêu cực đến sức khỏe chúng ta. Khi con người dành phần lớn thời gian ở trong môi trường ánh sáng nhân tạo, với ánh sáng cố định từ khi thức dậy cho đến khi đi ngủ, và thường xuyên tiếp xúc với ánh sáng xanh khi xem TV, lướt điện thoại và máy tính vào ban đêm, cơ thể con người có thể dễ dàng bị lẫn lộn giữa ngày và đêm.

 

Lý giải điều này là do ban ngày chúng ta không nhận được nhiều ánh sáng tự nhiên do thường xuyên ở trong phòng kín, không đủ ánh sáng, trong khi ban đêm là lúc không cần bất kỳ ánh sáng nào nhưng lại nhận được rất nhiều ánh sáng xanh. Ánh sáng xanh tương tự như ánh sáng ban ngày, làm tăng sự chú ý, sự tỉnh táo, và ngăn chặn sự tiết ra các hormone cần thiết để chuẩn bị cho giấc ngủ ban đêm.

 

Tuy nhiên chúng ta đã có giải pháp khắc phục đó là chiếu sáng lấy con người làm trung tâm (Human centric lighting - HCL).

 

Ví dụ: Trong các lớp học hiện nay thường có nhiều hoạt động đa dạng, không chỉ đơn thuần nghe thầy cô giảng bài trên bảng và chép vào vở ghi hoặc làm bài kiểm tra mà còn các hoạt động khác như thuyết trình, thảo luận nhóm,.. v.v….

Ngoài bảo đảm hoạt động thị giác tốt cho học sinh, cần điều chỉnh cường độ và phổ ánh sáng:

 

Đầu giờ sáng cần sự tỉnh táo, giúp học sinh chống lại trạng thái ngái ngủ đặc biệt vào mùa đông,

Khi học sinh đã tỉnh táo ở các giờ học bình thường thì giảm bớt độ sáng

Giờ thảo luận nhóm cần điều chỉnh giảm độ sáng để giảm bớt sự hưng phấn quá mức, đặc biệt đối với những học sinh có biểu hiện tăng động. 

Giờ kiểm tra cần kích thích sự tập trung để làm bài, cần tang độ sáng lên.

Lợi ích thực sự của xông hơi

 

LỢI ÍCH THỰC SỰ CỦA XÔNG HƠI

Xông hơi là hình thức khá phổ biến ở các spa và phòng tập gym. Phần lớn mọi người tìm đến xông hơi với mục đích thư giãn sau các trị liệu ở spa hoặc đổ mồ hôi ở phòng tập. Xông hơi không chỉ khiến người ta cảm thấy dễ chịu hơn mà còn có nhiều lợi ích với sức khỏe.

 

Có 3 kiểu xông hơi chính: xông hơi khô, xông hơi ướt, xông hơi hồng ngoại. Xông hơi khô là hình thức xông hơi truyền thống của người Phần lan, với độ ẩm rất thấp và nhiệt độ cao khoảng 80-100⁰C. Xông hơi ướt thì có độ ẩm cao hơn và do đó không nóng như xông hơi khô. Xông hơi ướt không thoải mái và dễ chịu bằng xông hơi khô.

 

Xông hơi hồng ngoại, giống như liệu pháp Waon của Nhật bản, sử dụng đèn bức xạ hồng ngoại phát ra các ánh sáng trắng và hồng ngoại.

Những bước sóng dài của xông hơi hồng ngoại có thể xuyên qua các mô của cơ thể sâu khoảng 0,1 mm. Những bước sóng ngắn hơn có thể xuyên sâu vào cơ thể 5 mm. Do có thể đâm sâu vào các mô nên xông hơi hồng ngoại có thể tác động ở nhiệt độ thấp hơn xông hơi khô mà vẫn làm nóng cơ thể.

 

Điều gì xảy ra với cơ thể khi đi xông hơi?

Xông hơi thực sự rất rất nóng. Trên thực tế cơ thể chúng ta luôn có cơ chế điều hòa thân nhiệt thông qua chảy mồ hôi. Nhưng với nhiệt độ rất cao thì chảy mồ hôi không thể bù lại được. Kết quả là nhiệt độ đo ở miệng tăng thêm 1-3 ⁰C và nhiệt độ tại trực tràng tăng lên khoảng 0,9⁰C tùy thuộc vào độ ẩm, nhiệt độ và thời gian tiếp xúc.

Nhịp tim tăng lên 130%  đi cùng với đó là tăng lưu lượng máu và hạ huyết áp.

Tuyến nội tiết đáp ứng với nhiệt độ bằng cách tăng một vài hormone như hormone tăng trưởng, beta-endorphin và norepinephrine.

 

Xông hơi đơn thuần có thể kích thích hệ thống miễn dịch. Các tế bào bạch cầu, lym phô, bạch cầu ưa acid và bạch cầu ưa bazơ đều tăng nhưng không có nghĩa là bạn đang bị viêm  ở đâu.

Xông hơi cũng giúp giảm quá trình oxi hóa cơ thể- liên quan đến bệnh tim mạch, ung thư và thoái hóa.

Sau 30 phút tập thể dục, những người được xông hơi có thể giảm đáng kể mức oxy hóa cơ thể hơn những người không xông hơi

 

Lợi ích của xông hơi đối với sức khỏe

Xông hơi có những ảnh hưởng tích cực đến bệnh tim mạch, tập thể dục và thải độc cơ thể

 

Bệnh tim mạch

Những người thường xuyên xông hơi nhất (khoảng 4-7 lần một tuần) có nguy cơ tử vong độ ngột do bệnh cơ tim, bệnh động mạch vành và các bệnh tim khác thấp hơn so với những người chỉ xông hơi từ 2-3 lần một tuần hoặc 1 lần một tuần.

Thật đáng ngạc nhiên, việc xông hơi thường xuyên giúp giảm tử vong do tất cả các nguyên nhân.

 

Một nghiên cứu đã điểm lại những lợi ích nổi bật của xông hơi đến hệ tuần hoàn của cơ thể như sau:

• Tăng tuần hoàn thất trái
• Cải thiện mức độ tập thể dục
• Tăng lượng máu tuần hoàn
• Tôt cho bệnh nhân được chẩn đoán suy tim
• Giảm lượng oxy hóa

Huyết áp: nitric oxide chất làm giãn mạch hạ huyết áp được sản sinh trong cơ thể nhiều hơn khi xông hơi. Xông hơi thường xuyên khoảng 2 lần một tuần trong vòng 3 tháng làm giảm được huyết áp ở những người tăng huyết áp hiệu quả không kém nhưng người uống thuốc hạ áp.

Tập thể dục được khuyến khích cho những bệnh nhân tăng huyết áp những khi phối hợp xông hơi với tập thể dục 8 tuần sẽ làm giảm huyết áp tâm thu 1,8 lần và giảm 3.3 lần huyết áp tâm trương so với tập thể dục đơn thuần.

Những bệnh nhân tham gia cả hai hoạt động trên giúp giảm cả cân nặng và mỡ cơ thể.

 

Lipid máu: xông hơi thường xuyên có thể cải thiện được lượng mỡ trong cơ thể bạn. Ở những người khỏe mạnh, tổng lượng cholesterol và LDL đều giảm sau 2- 3 tuần xông hơi.

 

Thải độc: hàng ngày chúng ta tiếp xúc với rất nhiều hóa chất độc hại trong  môi trường sống và chúng ta vẫn chưa hiểu hết tác động dài hạn của những chất này với sức khỏe con người.

Ra mồ hôi là cách thải độc tự nhiên của con người nhưng một số chất độc không thể đào thải qua mồ hôi như BPA, phthalate và kim loại nặng. Những người không thể đào thải được chất độc ra khỏi cơ thể sẽ tích tụ trong máu, nước tiểu gây hại cho sức khỏe.

Một vài nghiên cứu nhỏ đã chỉ ra, liệu pháp thải độc có liên quan đến xông hơi.  Ví dụ như người ta đã điều trị cai nghiệm ma túy tổng hợp thành công bằng cách kết hợp giữa tập thể dục, dinh dưỡng hỗ trợ và xông hơi.

 

Ngoài ra xông hơi còn rất nhiều lợi ích khác như:

• Giảm cơn đau ở những bệnh nhân bị xơ cơ
• Giảm mệt mỏi, lo lắng và trầm cảm ở bệnh nhân bị chứng mệt mỏi mạn tính
• Giảm nguy cơ bị Alzheimer và suy giảm trí nhớ
• Cải thiện những triệu chứng căng thảng của bệnh nhân trầm cảm
• Cải thiện độ nhạy với insulin
• Cải thiện triệu chứng bệnh hô hấp

 

Ai không nên xông hơi

Những người được khuyến cáo không nên xông hơi chủ yếu là phụ nữ có thai khi xông hơi hồng ngoại. Và khi uống rượu thì không nên xông hơi. Những người bị đa xơ cứng cũng nằm trong danh sách loại trừ.

 

Mặc dù xông hơi là một biện pháp thư giãn và nhưng đừng quên rằng đây cũng là một thách thức với cơ thể bởi nhiệt độ cao và độ ẩm thấp.

Hãy là một người áp dụng thông minh. Chỉ nên đi xông hơi sau khi uống đầy đủ nước, không cố gắng xông hơi khi không cảm thấy thoải mái, không xông hơi quá 20-30 phút kể cả khi bạn không thấy có gì bất thường.

 

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương  Thành phố Hồ Chí Minh