Nhiều quốc gia đang sụt giảm dân số nhanh chóng

 

NHIỀU QUỐC GIA ĐANG SỤT GIẢM DÂN SỐ NHANH CHÓNG

Dân số toàn cầu đã vượt 8 tỉ người từ tháng 11/2022, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng đang chậm lại. Sự sụt giảm này không đồng đều trên thế giới. Trong khi tại một số quốc gia, sự tăng trưởng dân số rõ rệt, nhiều nước ghi nhận dân số già hóa và bắt đầu sụt giảm.

Theo dữ liệu của World Factbook thuộc chính phủ Mỹ, do Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) xuất bản giữa tháng 8, 40 nước sẽ thu hẹp quy mô dân số, mức giảm khoảng 1% mỗi năm.

Sự suy giảm chủ yếu do tỷ lệ sinh thấp liên tục (trong một số trường hợp là cực kỳ thấp), đặc biệt là ở những nước châu Âu và Đông Á.

Các nước có số dân giảm nhanh nhất là Mỹ, Puerto Rico, Ba Lan, Litva, Estonia. Theo bản đồ được công bố, dân số Mỹ tăng trưởng với tốc độ vừa phải, khoảng 0,67% mỗi năm.

Nga đứng thứ 16 trong danh sách những nước có dân số giảm nhanh chóng. Nguyên nhân là số ca tử vong lớn thời Covid-19, hàng trăm nghìn người đàn ông rời khỏi đất nước để tránh bị huy động đi chiến đấu ở Ukraine và tình trạng di cư vào Nga đạt mức thấp nhất vào năm 2023.

Báo cáo xã hội học của Hội đồng châu Âu (EC), cho thấy năm 2003, trên toàn lãnh thổ châu Âu có gần 814 triệu cư dân sinh sống, trong đó 803,5 triệu người thuộc các nước thành viên EC.

Như vậy, so với một năm trước đó, dân số của EC chỉ tăng 0,08%, là mức tăng thấp nhất so với các châu lục khác.

Trong năm 2003, chỉ trừ Thổ Nhĩ Kỳ, còn lại các quốc gia thành viên khác của EC đều có mức tăng dân số không đáng kể, không tăng như ở các nước Đông Âu, thậm chí còn giảm sút tại các nước Tây Âu.

Trong tháng 1 vừa qua, tại Hungary có 1.230 cặp kết hôn, mức thấp nhất kể từ tháng 1/2014.

Đến năm 2017, các nước như Na Uy, Phần Lan và Iceland đã ghi nhận tỷ lệ sinh thấp kỷ lục, từ 1,49 đến 1,71 em bé/phụ nữ và đang tiếp tục giảm.

Kết quả khảo sát nhân khẩu học trong khu vực Bắc Âu cho thấy, các gia đình đông con và phụ nữ trẻ mang thai ngày càng thấp, trong khi số người lập gia đình muộn hoặc không muốn có con tăng mạnh. Các chuyên gia cho rằng, sự bất ổn về tài chính và chi phí nhà ở quá cao là hai nguyên nhân chính dẫn đến xu hướng trên.

Theo dữ liệu trang web của Bộ Nội vụ Trung Quốc, chỉ 6,83 triệu cặp vợ chồng hoàn thành đăng ký kết hôn trong năm 2022, giảm khoảng 800.000 so với năm trước đó.

Tỷ suất sinh năm ngoái là 6,77 trẻ /1000 người, giảm so với mức 7,52 trẻ /1000 người vào năm 2021. Một mức sinh thấp kỷ lục trong nhiều năm. 

Trong một cuộc khảo sát do Hiệp hội Dân số, Sức khỏe và Phúc lợi Hàn Quốc thực hiện với khoảng 1.000 người năm ngoái, khoảng 2/3 số người độc thân trong độ tuổi từ 19-34 đang không ở trong mối quan hệ nào.

Trong đó, 61% phụ nữ và 48% nam giới khẳng định họ không muốn tìm bạn trai hoặc bạn gái trong tương lai.

Các nền kinh tế thịnh vượng nhất châu Á như Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc cũng ghi nhận xu hướng dân ngại sinh. Năm thứ 6 liên tiếp, Hàn Quốc ghi nhận tỷ lệ sinh thấp nhất thế giới.

Việt Nam 60 năm qua, tỷ lệ tăng dân số giảm mạnh, từ mức rất cao là 3,9% (năm 1960) xuống còn 1,14% (2019) và 0,95% (năm 2021).

Dân số việt nam trên đà giảm mạnh trong tương lai

 

DÂN SỐ VIỆT NAM TRÊN ĐÀ GIẢM MẠNH TRONG TƯƠNG LAI

Tại Việt Nam, Liên Hợp Quốc cảnh báo đến năm 2500 dân số nước ta chỉ còn 3,6 triệu người, bằng số dân tỉnh Nghệ An hiện nay, nếu mức sinh tiếp tục giảm.

Vùng Đông Nam bộ và Đồng bằng sông Dân số Việt Nam trên đà giảm mạnh trong tương lai

Cửu Long, mức sinh tiếp tục xuống sâu (khoảng 1,5 con/phụ nữ).

Mức sinh tại TP Hồ Chí Minh là 1,27 con/phụ nữ, thấp nhất cả nước.

Cảnh báo trên của Liên Hợp Quốc hiện là dự báo xa nhất về tương lai dân số Việt Nam (gần 500 năm). Cảnh báo này gần như tương đồng với dự báo xu hướng từ các chuyên gia trong nước.

Hơn 60 năm qua, tỷ lệ tăng dân số giảm mạnh, từ mức rất cao là 3,9% (năm 1960) xuống còn 1,14% (2019) và 0,95% (năm 2021).

 

 

VIỆT NAM SẼ LÀ MỘT TRONG NHỮNG QUỐC GIA GIÀ HÓA NHANH NHẤT THẾ GIỚI

Việt Nam đang trong giai đoạn dân số vàng, nhưng cửa sổ vàng này sẽ đóng lại ngay khi chúng ta bước qua mốc “cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại” như dự định đặt ra trong thập niên tới.

Thiếu hụt nguồn nhân lực sẽ đặt ra thách thức rất lớn cho quá trình tăng trưởng của Việt Nam.

Đây là những thông tin mới trong báo cáo “Việt Nam thích ứng với xã hội già hóa” của Worldbank gần đây. Cụ thể, chúng ta chỉ còn cơ cấu dân số trẻ với nguồn lực lao động dồi dào trong chưa đầy 15 năm nữa, vì đến năm 2035, Việt Nam sẽ trở thành nước có dân số già, quá trình già hóa dân số sẽ diễn ra một cách nhanh chóng và ở mức độ trầm trọng.

Thực ra, những dấu hiệu già hóa đã có từ trước đó: Từ năm 1980 đến năm 2015, dân số cao tuổi của Việt Nam tăng với tốc độ nhanh hơn nhiều so với các nhóm nhân khẩu học khác.

Tốc độ già hóa nhanh của Việt Nam được dự báo sẽ còn tăng tốc trong thời gian tới, sẽ biến Việt Nam trở thành một trong những quốc gia già hóa nhanh nhất thế giới (Pháp cần 115 năm để chuyển đổi sang cơ cấu dân số già, Hoa Kỳ 69 năm, Nhật Bản và Trung Quốc 26 năm, còn Việt Nam sẽ chỉ cần 20 năm). Trước chiều hướng này, Báo cáo ước tính dự kiến đến năm 2049, cứ 5 người Việt Nam sẽ có 1 người thuộc nhóm người cao tuổi.

Nếu trong giai đoạn cơ cấu dân số trẻ, tính đến năm 2014, số người cao tuổi (từ 65 tuổi trở lên) đạt 6,31 triệu người (6,7% dân số) thì theo kịch bản mức sinh trung bình dự đoán đến năm 2049, số người cao tuổi sẽ tăng mạnh lên 19,6 triệu người, cao hơn gấp ba lần so với năm 2014 và sẽ chiếm khoảng 18,1% dân số.

Già hóa đồng nghĩa với việc lực lượng lao động của Việt Nam dự kiến sẽ giảm gần một phần trăm mỗi năm trong 3 thập kỷ tới, tạo ra những cơn gió ngược bất lợi đối với nỗ lực nhằm duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế cao.

Cho đến nay Việt Nam vẫn đang tăng trưởng dựa vào thâm dụng lao động giá rẻ. Từ năm 1990 đến năm 2018, có gần 25 triệu người Việt Nam đến độ tuổi lao động, tương ứng với mức tăng trưởng lực lượng lao động trung bình hằng năm khoảng 2,5 % và khiến cho lực lượng lao động của Việt Nam tăng gần gấp đôi.

Vì thế, khi Việt Nam chuyển sang cơ cấu dân số già, nhóm tác giả báo cáo dự đoán, tốc độ tăng trưởng dài hạn trong giai đoạn 2020–2050 có thể bị chậm lại 0,9 điểm phần trăm.

Bên cạnh đó, việc đáp ứng nhu cầu của một xã hội già hóa cũng được dự báo sẽ tiêu tốn thêm từ 1,4% đến 4,6% GDP.

Ví dụ, trong ba mươi năm tới, chi tiêu hằng năm cho chăm sóc sức khỏe đối với người cao tuổi được dự kiến sẽ tăng gấp bốn đến năm lần tính theo tỉ lệ trên nền kinh tế.

Với tốc độ già hóa nhanh và mức thu nhập tương đối thấp như vậy, Việt Nam sẽ cần sự thay đổi lớn trong chính sách hưu trí nhằm mở rộng hệ thống hưu trí để có thể bao phủ phần lớn dân số, trong đó có những người ở khu vực phi chính thức hầu như không được hệ thống an sinh hiện nay bao phủ.

Hệ thống chăm sóc sức khỏe của Việt Nam cũng cần phải được định hướng lại một cách căn bản, theo hướng chú trọng hơn vào chăm sóc ban đầu và giảm phụ thuộc vào chăm sóc tại bệnh viện, đồng thời xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn giữa các cơ sở y tế và tăng cường các biện nâng cao sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật.

 

Đồng thời, Việt Nam sẽ cần phải đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về chăm sóc người cao tuổi, do già hóa nhanh chóng cùng với mô hình chăm sóc dựa vào gia đình truyền thống có tính chất không chính thức ngày càng trở nên căng thẳng do quá trình đô thị hóa.

Còn ngay bây giờ, Việt Nam sẽ tận dụng khoảng thời gian vàng ít ỏi còn lại trước khi chuyển sang giai đoạn già như thế nào? Không còn con đường nào khác là phải đầu tư vào nguồn vốn con người bằng giáo dục và đào tạo, đào tạo lại kỹ năng cho người lao động.

 

Ảnh: Adam Jones, Wikimedia Commons.