Camera giám sát khuôn mặt và quyền riêng tư

Công nghệ của Megvii được sử dụng bởi Bộ Công An Trung Quốc để giám sát cơ sở dữ liệu quét khuôn mặt của 1,4 tỷ dân quốc gia này.

Hiện nay Trung Quốc đang khiến thế giới kinh ngạc về việc phát triển hệ thống giám sát Skynet. Skynet hay "Thiên võng", là hệ thống giám sát bằng công nghệ cao với quy mô khổng lồ, bắt đầu được triển khai từ 2015 và đã được triển khai tại nhiều thành phố ở Trung Quốc.  

Đây là hệ thống hoạt động kết hợp giữa camera giám sát ở nơi công cộng kết hợp AI, nhận dạng khuôn mặt, Big Data để giám sát hoạt động và cuộc sống của hơn một tỷ công dân nước này.

Theo dự tính đến năm 2020, số lượng camera được lắp đặt sẽ lên tới hơn 600 triệu chiếc. Thống kê của trang web Comparitech, trong danh sách 10 thành phố đứng đầu thế giới về mật độ máy quay an ninh trên số dân, Trung Quốc chiếm tới 8 thành phố. Hai thành phố  còn lại là London của Anh (đứng ở vị trí thứ 6) và Atlanta của Mỹ (đứng ở vị trí thứ 10).

Comparitech nhận định rằng nếu Trung Quốc đi đúng lộ trình thì chỉ đến năm 2020 mật độ máy quay an ninh lắp đặt ở các  lớn Trung Quốc sẽ tăng lên mức cứ hai người dân thì có một máy quay an ninh.

Như đã nói ở trên, hệ thống Skynet không chỉ nhận diện được khuôn mặt đầy đủ được camera an ninh thu được, thậm chí kể cả khi đeo khẩu trang bịt mặt vẫn bị hệ thống này nhận diện được.

Trung Quốc đang đẩy mạnh lắp đặt hệ thống nhận diện khuôn mặt kết hợp AI (trí tuệ nhân tạo) để giám sát người dân, trong khi đó các nước phương Tây lại đang e dè về vấn đề quyền riêng tư.

Nhiều người hiện nay hoàn toàn tin tưởng vào việc sử dụng FaceID trên iPhone để mở khóa thiết bị, nhưng khi công nghệ nhận diện khuôn mặt được áp dụng bởi các camera an ninh trên đường phố, kết hợp với trí tuệ nhân tạo (AI) lại tạo nên một cuộc tranh cãi gay gắt về quyền riêng tư: xác minh danh tính đồng thuận và giám sát không đồng thuận.

Vấn đề giám sát bằng nhận diện khuôn mặt đang trở thành mối quan tâm chính của các cơ quản lý Anh. Ủy viên Thông tin của Vương quốc Anh - Elizabeth Denham cho biết bà sẽ khởi động một cuộc thăm dò về cách sử dụng phần mềm này ở London, thêm vào đó, bà rất quan tâm đến việc sử dụng công nghệ nhận dạng khuôn mặt ngày càng tăng trong không gian công cộng.

Các nhà vận động bảo mật tại Big Brother Watch muốn quốc hội Anh phải thật sự vào cuộc, cấm công nghệ này được sử dụng để giám sát mọi người.

Tại Mỹ, quốc gia này vốn không mấy mặn mà gì khi công nghệ nhận diện gương mặt được tích hợp trong lĩnh vực hành chính công. Thành phố Somerville thuộc bang Massachusetts (Mỹ) tuyên bố cấm cảnh sát và chính quyền sử dụng phần mềm nhận diện khuôn mặt và trở thành thành phố thứ hai tại Mỹ đưa ra hạn chế với công nghệ này. Hồi tháng 5, Los Angeles cũng đưa ra pháp lệnh tương tự. Theo dự báo, ngày càng nhiều bang của Mỹ tiếp tục thực thi lệnh cấm.

Trong các quyền cơ bản của con người, bảo vệ quyền riêng tư luôn luôn là khó nhất, ngay cả khi so sánh với quyền thiêng liêng khác là được sống. Lý do “khó” thực chất không đến từ các cá nhân hay cộng đồng con người, bởi theo bản năng tự nhiên mỗi người đều ý thức về quyền riêng tư của chính mình và do đó sẽ mặc nhiên thừa nhận và tôn trọng quyền riêng tư của người khác. Cái khó ở đây lại đến từ chính bộ máy nhà nước hay các chính quyền. Trước hết, bởi nhà nước và chính quyền được sinh ra để bảo vệ trật tự và lợi ích công cộng, cho nên để thực hiện tốt chức năng này các nhà cầm quyền thường tìm cách hạn chế hay can thiệp vào “không gian riêng tư bất khả xâm phạm” của các cá nhân. Nói một cách khái quát, giữa bảo vệ lợi ích công cộng và tự do cá nhân xưa nay luôn luôn là mâu thuẫn cơ bản, nó thách thức cả năng lực quản trị lẫn phẩm chất đạo đức của mỗi chính quyền.

châu Âu và Mỹ đang đi theo hai khuynh hướng khác nhau, hoặc coi bảo vệ quyền cơ bản của công dân về dữ liệu, thông tin cá nhân là nhiệm vụ hàng đầu, hoặc lấy bảo đảm tự do kinh doanh song hành với tự do dân sự là mục tiêu nguyên tắc của chính quyền.

Còn hướng đi của Việt Nam?

Dù thế nào thì trong các thảo luận lập chính sách trên phạm vi toàn cầu, bảo đảm quyền riêng tư nói chung và bảo vệ bí mật dữ liệu, thông tin cá nhân nói riêng trong kỷ nguyên số đang là một quan tâm lớn. “Pháp luật Việt Nam, bao gồm cả Hiến pháp và Bộ Luật dân sự, đều đã đề cập đến quyền riêng tư nhưng còn ở mức khá sơ sài và thiếu các cơ chế thực thi. Các luật chuyên ngành như Luật An toàn thông tin mạng và Luật An ninh mạng lại chỉ quan tâm nhiều đến bảo đảm an ninh hạ tầng và an ninh chính trị. Như vậy, để hội nhập với môi trường chính sách toàn cầu trong kỷ nguyên số, đã đến lúc Việt Nam cần xây dựng một đạo luật riêng về bảo vệ quyền riêng tư, dữ liệu và thông tin cá nhân trong không gian mạng. Cần nhận thức sâu sắc rằng, nếu quyền riêng tư không được bảo vệ thì sẽ không thể có không gian sáng tạo của các cá nhân cho quá trình khởi nghiệp, chính là điều mà chúng ta đang theo đuổi”.(LS. Nguyễn Tiến Lập, Trọng tài viên Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam)