Tại sao khi đất nước phát triển, con người lại đánh mất niềm vui và hạnh phúc?

 

KHI ĐẤT NƯỚC PHÁT TRIỂN, CON NGƯỜI LẠI ĐÁNH MẤT NIỀM VUI VÀ HẠNH PHÚC?

Hai nhà khoa học Klerman và Weissman lưu ý đến một hiện tượng bất thường diễn ra nhiều thập niên sau Thế chiến II:

Ở những nước công nghiệp như Mỹ, Thụy Điển, Đức, Canada và New Zealand, tỷ lệ người dân bị trầm cảm đã tăng đến mức báo động, trong khi đó ở các nước khác như Hàn Quốc và Puerto Rico, tỷ lệ này vẫn ổn định.

Phân tích thống kê của nhiều chuyên gia đã xác nhận: Tỷ lệ trầm cảm ở các nước công nghiệp tăng nhanh và tập trung ở những người trẻ tuổi, dù người dân có thu nhập cao hơn và cuộc sống sung túc hơn giai đoạn trước đó, như tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh giảm, vấn đề dinh dưỡng và phúc lợi y tế đều được coi trọng. Mọi người khỏe mạnh hơn và có tuổi thọ cao – đồng thời thừa hưởng những sản phẩm công nghệ tiên tiến của kỷ nguyên công nghệ mới.

Khoảng cách về mức sống giữa các nước công nghiệp và các nước thuộc thế giới thứ ba rất lớn. Chẳng hạn, vào những năm 60, thu nhập bình quân của người dân Mỹ cao gấp 10 lần người dân Hàn Quốc. Tuổi thọ trung bình của người dân Hàn Quốc là 55 tuổi, trong khi của người dân Mỹ là 70. Tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh Hàn Quốc cao gấp ba lần so với Mỹ. Tuy vậy, người Hàn Quốc lại có cuộc sống vui vẻ và cởi mở hơn người Mỹ.

Đất nước Hàn Quốc, sau đó, đã bước qua cuộc khủng hoảng một cách thần kỳ. Trong nhiều thập niên qua, nền kinh tế Hàn Quốc đã chứng kiến nhiều bước tiến vượt bậc. Hiện tại, tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh ở Hàn Quốc là 4,1/1.000 trẻ, trong khi đó tỷ lệ này ở Mỹ là 6,3/1.000 trẻ. Tuổi thọ trung bình của người Hàn Quốc là 79 tuổi so với của người Mỹ là 78.

Song, với mức sống tăng cao và nền kinh tế phát triển, tỷ lệ tự tử ở Hàn Quốc lại tăng nhanh vào năm 2005. Trung bình, trong 4.000 người thì có một người tự tử, cao gấp ba lần so với 20 năm trước.

Vì sao vậy? Một thành viên trên diễn đàn trực tuyến của Hàn Quốc đã lên tiếng cho số đông còn lại trên đất nước này: “Tôi không tìm được lý do để tiếp tục sống. Tôi sống chẳng có ý nghĩa gì. Nếu tôi chết đi thì cũng chẳng ai quan tâm, ngay cả cha mẹ tôi. Ai đó có thể chỉ tôi một cách tự tử nhẹ nhàng hay không?”. Điều bất ngờ là những lời lẽ này được viết bởi một học sinh lớp Sáu.

Theo Klerman và Weissman, khi trở thành một nước công nghiệp, Hàn Quốc cũng vướng phải cùng một vấn đề của các nước phương Tây: khi đất nước phát triển hơn thì tỷ lệ trầm cảm và tự tử của người dân cũng tăng vọt. Nhưng nguyên nhân ắt hẳn không nằm ở sự phát triển này. Việc có một chiếc máy giặt trong nhà sẽ không khiến cả gia đình đó trở nên chán nản. Vậy, tại sao khi đất nước phát triển, con người lại đánh mất niềm vui và hạnh phúc?

Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần đến phép so sánh. Tuy quá trình công nghiệp hóa của Mỹ và Hàn Quốc khác nhau, nhưng hóa ra, giữa hai nước này có cùng một xu hướng chung, ngược lại có những nước lại theo xu hướng khác như Nhật Bản là một nước công nghiệp cao, có nền công nghệ phát triển nhưng vẫn giữ được yếu tố truyền thống. Các nhà nghiên cứu của Trường Y Jichi đã có cơ hội quan sát hai nhóm người sống trong cùng một giai đoạn tại Nhật: nhóm thứ nhất đảm nhận các hoạt động trí óc (nhân viên văn phòng, quản lý, kỹ sư…) và nhóm thứ hai làm công việc chân tay (nông dân, thợ thủ công…). Kết quả cho thấy nhóm thứ nhất dễ bị trầm cảm hơn nhóm thứ hai.

Quả thật, cuộc sống thời kỳ hậu công nghiệp hóa rất khác hoàn toàn so với thời kỳ kinh tế nghèo

nàn thiếu thốn. Trong nền kinh tế phát triển, một ngày của bạn chỉ quanh quẩn trong văn phòng có máy điều hòa, làm việc một mình bên cạnh máy tính và rất ít cơ hội giao tiếp với mọi người. Hơn thế nữa, nhiều khả năng bạn sẽ kết thúc một ngày bằng việc lặng lẽ ngồi xem tivi – một mình hoặc với gia đình.

Chúng ta biết rằng môi trường xã hội đóng vai trò quan trọng, chi phối nhận thức của chúng ta về hạnh phúc. Và đây chính là mấu chốt của chất xúc tác trong quan hệ giữa con người. Các yếu tố môi trường giúp mọi người trong một cộng đồng gắn kết và giử dược sự ổn định tâm lý, và chúng cũng giúp hai người xa lạ có thể bắt sóng cảm xúc với nhau.

Cuộc sống thời xưa khó khăn hơn ngày nay rất nhiều – điện nước, lương thực và thuốc men đều thiếu thốn. Nhưng chính cuộc sống thiếu thốn mà mọi người cùng chung lưng đấu cật này đã giúp mọi người gắn kết thành cộng đồng bền chặt, tạo ra sự đồng lòng giữa mọi người trong xã hội.

Ông ấy luôn đúng

ÔNG ẤY LUÔN ĐÚNG

“Ông ấy luôn đúng” là một chuyện cổ tích Đan Mạch, kể về một cặp vợ chồng già, nghèo khổ sống ở nông thôn. Một hôm, họ muốn đem con ngựa là thứ đáng giá nhất trong nhà đến chợ để đổi món đồ khác có giá trị sử dụng hơn.

Bà lão nói với ông lão: “Hôm nay trên thị trấn có phiên chợ, ông đem con ngựa này bán lấy ít tiền, hoặc đổi lấy thứ gì khác cũng được, ông cứ quyết định, việc ông làm luôn đúng”.

Nói xong, bà giúp ông chỉnh chu quần áo, buộc nơ hình con bướm rất đẹp, rồi dịu dàng hôn lên má ông lão. Ông lão cứ như vậy mang theo lời nhắc nhở ân cần của vợ mà lên đường.

.

Đến phiên chợ, đầu tiên ông đổi con ngựa của mình lấy một con bò cái của người khác, sau đó lại đổi con bò cái lấy một con dê, rồi lại đổi con dê lấy một con ngỗng mập, rồi đổi ngỗng lấy gà mái, cuối cùng đổi con gà mái lấy một túi táo lớn đã bắt đầu hư thối.

Trong mỗi lần trao đổi, ông lão luôn nghĩ rằng mình làm đúng theo yêu cầu của vợ, nhất định sẽ làm cho bà ngạc nhiên.

.

Khi ông lão mang túi táo hỏng đến một quán rượu nhỏ nghỉ chân, thì gặp hai người Anh Quốc giàu có. Ông dương dương đắc ý kể chuyện mình đi chợ đổi đồ như thế nào cho họ nghe.

Hai người Anh nghe xong cười ha hả, nói ông trở về nhất định sẽ bị vợ chửi cho một trận. Ông lão khăng khăng nói tuyệt đối không thể: “Tôi sẽ được một nụ hôn, chứ không phải bị chửi, vợ của tôi sẽ nói tôi làm luôn đúng”.

.

Thế là hai người Anh Quốc kia đặt cược một đấu tiền vàng, rồi cả ba người cùng về nhà ông lão.

Điều làm cho hai người Anh há hốc miệng chính là: Bà lão một mực vui vẻ lắng nghe ông lão kể chuyện đi chợ. Mỗi khi nghe ông lão đổi cái này lấy cái kia, bà đều khâm phục biểu lộ vẻ tán thành.

Khi bà biết rõ ông lão cuối cùng đổi lấy một túi táo nát, bà vẫn vui vẻ nói:

.

“Tôi muốn kể với ông một chuyện. Ông biết không, hôm nay sau khi ông đi, tôi định đêm nay sẽ nấu một món gì đó ngon một chút cho ông ăn. Tôi nghĩ tốt nhất là tráng trứng gà thêm ít rau thơm.

Nhà đã có trứng gà, nhưng không có rau thơm, thế là tôi đi tới nhà thầy giáo ở trong xóm xin rau thơm, tôi biết nhà họ có trồng. Nhưng bà vợ ông thầy giáo là một người rất keo kiệt. Tôi nói là muốn xin một ít rau, bà ấy nói với tôi: ‘Rau trong vườn nhà tôi còn rất nhỏ không hái được, thậm chí cả một quả táo thối cũng không cho được’. Nhưng bây giờ tôi có thể cho bà ấy 10 quả, thậm chí cả túi táo này. Ông lão à, thật là buồn cười!”

 

Bà lão nói. “Cám ơn ông, ông chồng tốt bụng của tôi!”. Nói xong liền hôn lên má ông một cái rất kêu.

Hai người Anh Quốc thật lòng khâm phục, đưa túi tiền cho ông lão. Bởi vì rõ ràng ông lão thực hiện một cuộc trao đổi thua lỗ, nhưng lại không bị mắng chửi, còn được một nụ hôn và sự tán thưởng của vợ.

 

Chuyện cổ tích “Ông ấy luôn đúng” mang một ý nghĩa sâu sắc, nhắc nhở các cặp vợ chồng một đạo lý: Yêu một người, thì hãy khen ngợi thật nhiều, tán thành họ, dù cho đối phương có làm gì sai, hãy thành tâm động viên, ủng hộ họ, không nên tự cho mình là thông minh mà làm người kia tổn thương. Vợ chồng cần phải tôn trọng lẫn nhau, tha thứ cho nhau, cùng nhau hưởng thụ cuộc sống. Như vậy, mới có thể hòa thuận đằm thắm, cuộc sống mới có ý nghĩa.

.

Ai cũng có thể nhận ra ông lão trong câu chuyện không phải phải một người thông minh tài giỏi. Vợ ông có đầy đủ lý do để phàn nàn, phàn nàn ông nghèo, phàn nàn ông ngu xuẩn…

Nếu bà lựa chọn phàn nàn, tình cảm của bà và ông sẽ chẳng kéo dài được bao lâu, khiến cho cuộc sống đã nghèo còn thêm khổ, làm cho hai người càng tuyệt vọng. Bà không phàn nàn, mà vẫn vui vẻ tin tưởng ông, tôn trọng và tha thứ cho ông. Đây quả thật là một người phụ nữ vừa có trí tuệ vừa đáng yêu đáng để bao người học hỏi.

 

Lê Hiếu, dịch từ Buzzhand

Bill Clinton - đòn tâm lý “cởi mở chân thành”

Bill Clinton sử dụng đòn tâm lý “cởi mở chân thành” đã chiến thắng ngoạn mục trong chiến dịch tranh cử tổng thống Mỹ năm 1992

 

Tháng 6 năm 1992, năm tháng trước cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, thống đốc bang Arkansas lúc bấy giờ là Bill Clinton đang đứng ở vị trí thứ ba, sau hai ứng viên George H. W. Bush và Ross Perot. Tai tiếng từ vụ bê bối tình ái với ca sĩ Gennifer Flowers và quá khứ từng trốn quân dịch khiến triển vọng của Clinton dường như không còn. Cử tri không dành sự ưu ái cho ứng cử viên này.

.

Với nỗ lực cuối cùng, Clinton quyết định xuất hiện trong một chương trình trò chuyện trên truyền hình và chia sẻ về cuộc sống riêng, về tuổi thơ với người cha kế nghiện rượu… Nói cách khác, Clinton đã khéo léo hé mở những góc khuất đáng thương trong cuộc đời.

Chúng ta tự hỏi liệu những gì Clinton chia sẻ có bao nhiêu phần là sự thật, bao nhiêu là nhằm củng cố vị thế của ông. Có thể cho rằng thái độ mở lòng của Clinton vừa chân thành, vừa mang tính chiến lược. Nhưng dù với mục đích gì thì điều quan trọng là cách làm đó đã giúp ông thiết lập sợi dây gắn kết với các cử tri theo cách mà chưa một ứng viên tổng thống nào trước đây làm được.

.

Không ai nghĩ đến việc tranh cử tổng thống bằng cách bộc lộ điểm yếu hay xuất hiện trong chương trình truyền hình kiểu đó. Cử tri kỳ vọng ở ứng viên một con người tự tin, mạnh mẽ, chứ không phải là người chưa vượt qua được những ký ức không vui thời thơ ấu. Clinton là ứng viên tổng thống đầu tiên chủ động đi theo con đường này. Phe đối lập nhanh chóng gán cho Clinton hai từ “kỳ quặc” và “lập dị”. Nhưng Clinton không nao núng. 

 

Trong một chương trình tivi, ông còn trả lời thẳng thắn các câu hỏi xoay quanh cảm giác “lớn lên trong một gia đình có cha nghiện rượu và em trai nghiện ma túy”. Thay vì bối rối và ngượng ngùng trước những câu hỏi kiểu này, Clinton khiến mọi người ngạc nhiên khi tỏ thái độ cởi mở và chân thành về quá khứ, đồng thời nói về những hiệu ứng tích cực mà ông đã nhận được sau các biến cố tâm lý.

.

Đầu tháng 6 năm 1992, Clinton mới chỉ đạt 33% số phiếu tín nhiệm; nhưng đến cuối tháng, số phiếu đã tăng lên 77%. Các bài diễn thuyết của Clinton đã chuyển từ cấp độ xã giao sang chân thành chia sẻ. Và chiến lược đó đã giúp ông chiến thắng trong cuộc bầu cử và trở thành tổng thống thứ 42 của nước Mỹ.

.

Sự bày tỏ bản thân chân thành có thể mang lại hiệu ứng tích cực đến thế, vậy tại sao chúng ta vẫn thường tránh né và ngại ngùng khi có cơ hội thể hiện bản thân? Bởi đằng sau đó còn có một nỗi sợ lớn hơn: Chúng ta sợ mọi người lợi dụng thông tin mà chúng ta chia sẻ hoặc sợ mọi người cho rằng chúng ta đang muốn nhờ vả, trợ giúp... 

Nhưng trên tất cả là do ta không nhận ra sức mạnh to lớn của hành động này trong việc thiết lập sự thân thuộc tức thời. Dường như chúng ta đã được mặc định rằng chỉ nên tiết lộ thông tin khi cần thiết. Thế nhưng việc bày tỏ bản thân vào đúng thời điểm thích hợp với một người thích hợp có thể làm thay đổi một mối quan hệ. Khi đó, đối phương sẽ nhận ra rằng chúng ta tin tưởng họ, muốn tìm hiểu về họ và mong muốn phát triển mối quan hệ lên cấp độ cao hơn.

Nhà tâm lý xã hội Art Aron của Đại học Stony Brook cho rằng chìa khóa để mở cửa lòng tin cũng như tạo sự gắn kết giữa mọi người mở lòng với nhau và không ngần ngại thể hiện con người thật nhất của mình, sẵn sàng phá bỏ những bức tường ngăn cách vốn giam giữ họ trong nỗi sợ hãi, cảm giác đau đớn và sự yếu đuối. Điều khiến họ ngạc nhiên chính là việc bày tỏ tâm tư đã mang mọi người đến gần nhau hơn, tin tưởng nhau hơn.